میراثی در گذر زمان: تحلیل کیفی وضعیت کنونی دستبافته های عشایر استان اصفهان

یکی از جلوه های مهم میراث فرهنگی ناملموس در جوامع عشایری، دست بافته های سنتی است که نقش مهمی در حفظ هویت قومی، زیبایی شناسی بومی و دانش سنتی ایفا می کند. در دهه های اخیر، بسیاری از این هنرها به دلایل مختلف ازجمله تغییر سبک زندگی، کاهش جمعیت عشایری و گسست نسلی با خطر زوال مواجه شده اند. این پژوهش باهدف بازنمایی وضعیت پایداری و میزان تهدید زوال مهارت های بافت دستبافته ها در میان عشایر قشقایی، بختیاری و عرب جرقویه استان اصفهان انجام شده است. روش تحقیق کیفی بوده و داده ها از طریق نمونه گیری هدفمند گردآوری شده اند. ابزار گردآوری شامل ۲۶ مصاحبه نیمه ساختاریافته با افراد مطلع و بافندگان عشایر و نیز گفتگو با کارشناسان میراث فرهنگی بوده است. مصاحبه ها به صورت حضوری، تلفنی و مجازی انجام شده و داده ها پس از پیاده سازی، بازشنوایی، یادداشت برداری و کدگذاری محوری و گزینشی مورد تحلیل مضمون قرار گرفتن. یافته ها نشان می دهد که در ایل عرب جرقویه به دلیل حمایت های فرهنگی و برگزاری جشنواره های ایلی، برخی از دستبافته ها احیا شده اند اما اقلامی چون رویه گیوه و دستبافته های مرتبط با دام به مرز فراموشی رسیده اند. در ایل بختیاری بافته هایی مانند طناب، سیاه چادر و قالی و قالیچه همچنان زنده اند، اما تولیداتی مانند تی یر، سفره آردی و موج کاهش یافته اند. در ایل قشقایی نیز در کنار پویایی برخی اقلام، گونه هایی چون خوره، شیش دان و بلدان در خطر فراموشی قرار دارند. نتایج نشان می دهد که اگرچه بخشی از این میراث هنوز در بستر زندگی سنتی حضور دارد اما استمرار آن نیازمند برنامه ریزی فرهنگی، تقویت آموزش نسلی و حمایت اجتماعی و اقتصادی است.

کلیدواژه ها:

عشایر استان اصفهان ، دستبافته های سنتی ، میراث فرهنگی ناملموس