اثر مداخلات روان درمانی مبتنی بر واقعیت مجازی (VR Exposure) در مواجهه با ترس های خاص کودکان پیش دبستانی

زمینه و هدف: ترس های خاص در دوران پیش دبستانی از رایج ترین مشکلات هیجانی کودکان محسوب می شود و در صورت عدم درمان، می توانند زمینه ساز اختلالات اضطرابی پایدار در آینده باشند. یکی از رویکردهای نوین درمانی، بهره گیری از فناوری واقعیت مجازی (VR) برای شبیه سازی تدریجی و کنترل شده موقعیت های ترس زا در بستر روان درمانی است. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی مداخلات روان درمانی مبتنی بر مواجهه با واقعیت مجازی در کاهش ترس های خاص کودکان پیش دبستانی، و مقایسه بین ترس های غالب در کودکان مناطق شمالی و جنوبی تهران انجام شد.روش شناسی: این پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل انجام شد. جامعه آماری شامل کودکان پیش دبستانی (۴ تا ۶ سال) دارای ترس خاص از تاریکی، حیوانات، ارتفاع، شکست یا تنبیه بود که در سال تحصیلی ۱۴۰۳–۱۴۰۴ در مراکز پیش دبستانی مناطق ۱ و ۱۹ تهران ثبت نام بودند. نمونه گیری به صورت هدفمند و سپس تصادفی انجام گرفت و ۶۰ کودک (۳۰ نفر از شمال و ۳۰ نفر از جنوب تهران) انتخاب و به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. مداخله شامل ۱۰ جلسه ۳۰ دقیقه ای مواجهه تدریجی در محیط واقعیت مجازی با سناریوهای شبیه سازی شده اختصاصی بود. ابزارهای گردآوری داده ها شامل مقیاس ترس کودکان، مصاحبه والدین، و مشاهده رفتاری بود.یافته ها: نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد که گروه آزمایش به طور معناداری کاهش در شدت ترس ها نسبت به گروه کنترل داشتند. به طور خاص، کودکان شمال تهران بیشتر نسبت به شکست در فعالیت ها واکنش هیجانی نشان دادند، درحالی که کودکان جنوب تهران ترس از تنبیه فیزیکی و هیجانی را بیشتر تجربه می کردند. مداخلات واقعیت مجازی، در هر دو گروه، موجب بهبود چشمگیر در تنظیم هیجان، کاهش اجتناب رفتاری و افزایش اعتماد به نفس کودکان شد.نتیجه گیری: درمان های مواجهه ای مبتنی بر VR می توانند ابزار موثر و منعطفی در درمان ترس های خاص کودکان باشند، به ویژه زمانی که مداخلات با توجه به زمینه فرهنگی و اجتماعی منطقه زندگی کودک طراحی شوند.

کلیدواژه ها:

واقعیت مجازی ، مواجهه تدریجی ، ترس های خاص کودکان ، روان درمانی نوین ، اضطراب پیش دبستانی ، تفاوت فرهنگی–منطقه ای ، درمان شناختی–رفتاری ، مشارکت والدین.