بررسی شاخصهای کیفیت خاک در اراضی زراعی و غیر زراعی غرب دشت ارومیه

چکیده:سابقه و هدف:شناسایی کاربری های اراضی و تاثیر آنها بر عملکردهای سه گانه خاک شامل،تولیدات زیستی، تصفیه آب و تصفیه هوا چالش امروز محیط زیست است. شاخص کیفیت خاک ابزاری برای بیان توان خاک در ارائه خدمات زیستی و تصفیه آب و هوا و بالاخره مدیریت خاک و سیستم کاربری اراضی است. ویژگی های مختلف فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک به عنوان نمایه های موثر بر کیفیت خاک شناخته می شوند، این نمایه ها برای محاسبه کیفیت خاک استفاده می شوند. این ویژگی ها که به مدیریت و عوامل مختلف محیطی و توپوگرافی حساس می باشند، با استفاده از روشهای پیشنهادی برای محاسبه شاخص کیفیت خاک استفاده می شوند. هدف از این مطالعه بررسی دو روش مختلف محاسبه شاخص کیفیت خاک شاخص کیفیت وزنی (SQIw) و شاخص کیفیت نمورو (NQI) در اراضی دشت اورمیه می باشد. مواد وروشها:تعداد ۱۰۰ نقطه مطالعاتی به روش ابر مکعب لاتین انتخاب و نمونه برداری از عمق صفر تا ۲۵ سانتیمتری انجام شد ، ۱۴ ویژگی موثر بر کیفیت خاک با ورشهای استاندارد اندازه گیری شد. با بررسی تحقیقات گذشته و با استفاده از (PCA) نمایه هایی که باید در MDS گنجانده شوند، استفاده شد و از بین ۱۴ ویژگی مورد مطالعه ۹ویژگی هدایت الکتریکی، روی، آهن، تنفس، منگنز، آهک فعال، هدایت هیدرولیکی غیر اشباع، نیتروژن و میانگین وزنی قطر خاکدانه ها، نمایه هایی هستند که بعنوان داده های حداقل (MDS) انتخاب گردید. یافته ها: نتایج نشان داد کار بری های مرتعی، زراعی و باغی دارای مقادیر کیفیت خاک بالاتری نسبت به کاربری های بایر(خاکهای شور) و مسکونی می باشند. به نظر می رسد شوری عامل مهمی در تنزل کیفیت خاک است و از طرفی دخالت انسان، تخریب و ساخت و ساز نیز به شدت کیفیت خاک را کاهش می دهد. در بین رویکردهای مورد مطالعه، شاخص SQIw در مقایسه با شاخص NQI منجر به ارزیابی مناسب اثرات شیوه های مدیریت زمین بر کیفیت خاک شد. بطور کلی این مطالعه نشان می دهد شاخص کیفیت وزنی خاک براورد مناسبی از کیفیت خاک را در مقایسه با روشهای دیگر ارائه می دهد و می تواند برای مناطق خشک و نیمه خشک برای ارزیابی کیفیت خاک ها مورد استفاده قرار گیرد. نتیجه گیری: در مطالعه کنونی ویژگی های تاثیر گذار بر شاخص نهایی کیفیت خاک شامل شوری خاک، روی، منگنز، نیتروژن، تنفس ، کربن آلی خاک و آهک فعال خاک است. این ویژگی ها با اثر بر روی شاخص نهایی خاک سرنوشت درجه کیفیت خاک را تعیین نمودند. خشکی دریاچه ارومیه به دلیل تغییرات اقلیمی از یک سو و افزایش فشار بر منابع آب های زیرزمین در بخش غربی و جنوب غربی دریاچه ارومیه منجر به کاهش کیفیت خاکهای متاثر از نمک در حاشیه دریاچه ارومیه گردیده است. نتایج حاصل از بررسی دو شاخص وزنی خاک و شاخص نمورو کیفیت خاک، نشان می دهد که عموما شاخص نمرو در انتخاب نهایی کلاس کیفیت خاک سخت گیرانه تر بوده و شاخص وزنی کیفیت خاک با وضعیت کنونی بیشتر مطابقت دارد. ساخت و سازهای کنونی و شوری در این بخش از منطقه مورد مطالعه منجر به کاهش شاخص کیفیت خاک شده و شرایط بحرانی برای خاک بوجود آورده است

کلیدواژه ها:

شاخص کیفیت وزنی خاک ، حداقل داده ، تحلیل مولفه های اصلی ، ارومیه