پژوهشی در آئین زرتشتی دوره ساسانی در سواحل خلیج فارس مطالعه موردی: مهر نویافته از بردستان، بندر دیر، استان بوشهر

در دوره ساسانی به واسطه رونق دین زرتشت، بناهای مذهبی به صورت آتشکده های چهارتاقی ساخته می شد. این آتشکده ها در برگیرنده فضاهای چهارتاقی گنبددار و گاهی دارای رواق پیرامون بود که در بخش میانی بنا یک پایه آتشدان تعبیه شده بود. آتش این آتشکده ها براساس رتبه و اهمیت شامل آتش بهرام، آتش آدران، آتش دادگاه و سپس آتش های خانگی و شخصی بود. باوجود مطالعات گسترده در سایر نقاط ایران، مطالعات اندکی درخصوص مظاهر آئین دین زرتشت شامل ساختار آتشکده ها و آتشدان های سواحل خلیج فارس و تعیین نوع و اهمیت آتش فروزان در آن ها صورت پذیرفته است. در سواحل شمالی خلیج فارس که بخش جنوبی حوزه مطالعاتی فارس محسوب می شود تنها دو آتشکده محمدآباد برازجان و آتشکده کناری شناسایی و معرفی شده اند؛ همچنین تعدادی پایه های آتشدان در: تل شهید، قلعه برازجان، امامزاده شاه نورالدین، کشتو و تعداد بیشتری در بردستان معرفی شده است. باوجود شناسایی این آثار، اطلاع چندانی درخصوص جایگاه و رتبه آتش فروزان در این مراکز دینی وجود ندارد. در این پژوهش ضمن اشاره مختصر به آتشکده ها و پایه آتشدان های مکشوفه در سواحل شمالی خلیج فارس (محدوده استان بوشهر)، مهر کتیبه دار دوره ساسانی مشکوفه از بردستان که نشان دهنده آتش فروزان  در آتشکده ای ایالتی در سطح آتشکده آذر فرنبغ در این منطقه است، موردمطالعه قرار می گیرد. فراوانی پایه های آتشدان، بقایای چندین آتشکده و شناسایی این مهر با کتیبه دورتادور و علامت حکومتی ساسانی در بخش میانی مهر نشان دهنده مرکزیت بردستان در زرتشتی گری سواحل شمالی خلیج فارس در دوره ساسانی است. پژوهش حاضر با استفاده از اطلاعات به دست آمده از بررسی های باستان شناسی و کشفیات اتفاقی در سواحل شمالی خلیج فارس شکل گرفته و با بهره مندی از مطالعات کنابخانه ای تکمیل شده است.

کلیدواژه ها:

آتشکده ، پایه آتشدان ، کتیبه پهلوی ، دوره ساسانی ، خلیج فارس