جامعه شناسی آثار محمدرضا صفدری براساس نظریه لوسین گلدمن

جامعه شناسی ادبیات، دانشی میان رشته ای است که می کوشد با روشی علمی تاثیرمتقابل ادبیات و جامعه را بررسی کند. ساختارگرایی تکوینی یکی از شیوه های نقد ادبی این شاخه است که به شیوه دریافت و تشریح ساختارهای سیاسی، اجتماعی اثر هنری را تحلیل می کند، دراین شیوه رابطه اثر ادبی با جامعه بررسی می شود تا ابعاد سیاسی، اجتماعی اثر هنری برای خواننده آشکار گردد. با توجه به این نظریه ساختار آثار ادبی و با ساختار ذهنی برخی طبقات اجتماعی همخوانی دارد. این پژوهش درشش فصل با دید جامعه شناختی به تحلیل آثار محمدرضا صفدری پرداخته است. مبنای پژوهش برخوانش متن و تحلیل آن از طریق جستجو درعناصر درون متنی استوار بوده و براساس روش کتابخانه ای و به صورت توصیفی، تحلیلی انجام شده است. یافته ها نشان می دهد در رمان «سیاسنبو» رابطه تنگاتنگی میان وقایع اجتماعی روزگار نویسنده و شخصیت پردازی او وجود دارد. حوادث و اتفاقات سیاسی، اجتماعی جنوب درشکل دهی ساختارهای ذهنی نویسنده و آفرینش رمان(ساختار معنادار) تاثیرگذار بوده است. شخصیت مساله داراثر درحقیقت نمونه کوچکی از جامعه بیرون است که به طبقه پایین تعلق داشته و به دنبال حقوق ازدست رفته است و میان جهان اجتماعی رمان و واقعیت های جامعه ارتباطی دوسویه برقرار است؛ صفدری در تیله آبی علاوه بر خصلت جمع گرایی، مجموعه ای از افسانه ها و باورهای مردم جنوب را حکایت می کند، عناصرطبیعی درتیله آبی حضوری نمادین و نقشی پررنگ دارند. تیله آبی در شمار رمان های اجتماعی قرار دارد که مهارت نویسنده در بازتاب باورهای عامیانه را نشان می دهد، شیوه بیان داستان ها بر صمیمیت و باورپذیری آن افزوده است. شخصیت های داستانی همه از یک طبقه اجتماعی هستند که ازطریق گفت وگو به مخاطب معرفی شده اند. صفدری در رمان سنگ وسایه یکی از مضامین مهم اجتماعی ( جنگ) را به نمایش گذاشته است؛ داستان، بازی و گفت و گوی دو شخصیت و کنش های آن ها در طول رمان است؛ شخصیت هایی ایستا که جهان بینی و آگاهی آن ها در حقیقت جهان بینی نویسنده و طبقه ای است که نویسنده خود نیز به آن تعلق دارد. یاس، سرخوردگی و بی هویتی ویژگی هایی است که با همه شخصیت های سنگ و سایه همراه است. نگاه صفدری به جامعه و زندگی در این اثر نگاهی تیره و تار است. رمان سنگ وسایه جامعه ای را توصیف می کند که کنش و زندگی شخصیت هایش به جنگ گره خورده است، نویسنده با ترسیم سیاهی و تاریکی درسنگ وسایه، قصد دارد پیامدهای ناشی از جنگ و ویرانگری را برای مخاطب ملموس تر نماید.

کلیدواژه ها:

جامعه شناسی ادبیات ، گلدمن ، ساختارگرایی تکوینی ، محمدرضاصفدری ، داستان