مطالعه تطبیقی ماهیت، اوصاف، فرآیند و ساختار داوری در بورس در نظام حقوقی ایران و آمریکا

داوری در بورس به فرآیندی اطلاق می شود که به منظور حل و فصل اختلافات بین سرمایه گذاران، کارگزاران، و سایر نهادهای مالی استفاده می شود. این فرآیند به عنوان یک جایگزین برای محاکم قضایی شناخته می شود. در ایران، در زمان تصویب قانون تاسیس بورس اوراق بهادار ۱۳۴۵، هیات داوری به عنوان مرجع اختصاصی رسیدگی به اختلافات بازار سرمایه تعیین شد و رسیدگی به اختلاف بازار سرمایه از صلاحیت دادگاه های عمومی خارج شد. در قانون بازار اوراق بهادار ۱۳۸۴ نیز همین رویه دنبال و با کمی اصلاحات صلاحیت هیات داوری گسترش یافت. در کشورهایی مانند ایالات متحده، نهادهایی مانند FINRA (سازمان تنظیم گر صنعت مالی) و SEC (کمیسیون بورس و اوراق بهادار) مسئولیت اجرا و نظارت بر فرآیند داوری بورس را بر عهده دارند. داوری در بورس می تواند به طور موثری به حفظ اعتماد سرمایه گذاران و کاهش مشکلات حقوقی بین نهادهای مالی کمک کند. به دلیل نیاز به تطبیق و به روزآوری قوانین به ویژه در حوزه های مالی و تجاری در این مقاله به « ماهیت، اوصاف، فرایند و ساختار داوری بورس در نظام حقوقی ایران و آمریکا» پرداخته شد. در این مقاله که به روش توصیفی تحلیلی و با بهره گیری از منابع و متون کتابخانه ای به انجام رسیده این نتایج حاصل گردید که ماهیت داوری در بورس ایران «شبه قضایی» و در حقوق آمریکا اصولا«اداری و اختصاصی» می باشد. اوصاف داوری بورس در ایران مشتمل بر «اجباری بودن» و «قطعیت» آراء و در ایالات متحده آمریکا «توافقی» و همانند حقوق ایران«قطعی بودن آراء» است؛ سازمان بورس و اوراق بهادار به عنوان نهاد نظارتی اصلی در بازار سرمایه ایران قواعد مشخصی را برای تحقق داوری در بورس وضع کرده و کمیسیون های داوری را تاسیس کرده است، فرایند داوری در بورس ایران شامل: ثبت شکایت، بررسی شکواییه، انتخاب داور، برگزاری جلسات و صدور رای است. ساختار داوری بورس در آمریکا شامل سیستم های مختلفی است که از مهمترین نهادها، «فینرا» است. فرایند داوری در بورس آمریکا شامل سه مرحله: تشکیل پرونده تکمیل فرم اظهارنامه، انتخاب داوران و رسیدگی و صدور رای می باشد. در مجموع باید اذعان نمود که داوری بورس در هر دو کشور ایران و آمریکا نقش مهمی در حل و فصل اختلافات مربوط به بازار سرمایه ایفا می کند. در عین حال، تفاوت هایی در ماهیت، اوصاف، فرآیند و ساختار داوری وجود دارد که ناشی از سیستم حقوقی و نهادهای نظارتی هر کشور است.

کلیدواژه ها:

هیات داوری ، بازار سرمایه ، ماهیت ، اوصاف ، ساختار ، فرایند ، حقوق ایران ، حقوق آمریکا