تجزیه تنوع ژنتیکی جوانه زنی پیش از برداشت و ارتباط آن با خواب بذر و شاخص های رشدی گیاهچه در ژنوتیپ های گندم نان (.Triticum aestivum L)

جوانه زنی پیش از برداشت پدیده ای است که طی آن بذرها پیش از برداشت محصول، مستقیما روی سنبله گیاه مادری شروع به جوانه زنی می کنند. این پدیده معمولا در اثر بارندگی در مراحل انتهایی رشد و پیش از برداشت، به ویژه در گندم نان رخ می دهد و باعث کاهش عملکرد و ویژگی های کیفیت  نانوایی دانه می شود. از این رو، شناسایی ژنوتیپ های مقاوم به جوانه زنی پیش از برداشت نقش مهمی در ارتقای امنیت غذایی و پایداری تولید گندم نان ایفا می کند. این تحقیق با هدف ارزیابی تنوع ژنتیکی جوانه زنی پیش از برداشت و رابطه آن با ویژگی های مرتبط با جوانه زنی و رشد گیاهچه در ۱۸۹ ژنوتیپ گندم در دو سال (۱۴۰۰ و ۱۴۰۱) در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان اجرا شد. آزمایش در مزرعه به صورت طرح آگمنت و در آزمایشگاه به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. شاخص های اندازه گیری شده شامل جوانهزنی پیش از برداشت، درصد و سرعت جوانه زنی بذرهای تازه و پس رس شده، خواب بذر، طول و وزن خشک گیاهچه و بنیه بذر بودند. نتایج نشان داد که ژنوتیپ های ۶۰۳، ۶۰۵، ۳۴۹، ۳۲۰ و ۶۳۶ (عمدتا با منشاء عراق) به ترتیب مقاوم ترین و ژنوتیپ های ۳۵۰، ۱۵۰، ۲۵۸، ۳۳۹ و ۵۴۲ به ترتیب حساس ترین ژنوتیپ ها نسبت به جوانه زنی پیش از برداشت بودند. نتایج تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که دو مولفه اول ۵۹ درصد از تغییرات کل را تبیین کرده و صفات درصد و سرعت جوانه زنی بذرهای تازه و درصد و سرعت جوانه زنی بذرهای پس رس شده و طول گیاهچه، بیشترین سهم را داشتند. بین خواب بذر با جوانه زنی پیش از برداشت همبستگی منفی و بین بنیه بذر با جوانه زنی پیش از برداشت همبستگی مثبت وجود داشت. ارتباط بین ویژگی های مرتبط با جوانه زنی پیش از برداشت با سایر شاخص های مربوط به بذر و گیاهچه، گزینش ژنوتیپ های مناسب و توسعه ارقام مقاوم به این پدیده را امکان پذیر می سازد. این رویکرد می تواند باعث افزایش کارایی برنامه های بهنژادی و بهبود ویژگی های مقاومت به جوانه زنی پیش از برداشت در گندم نان شود.

کلیدواژه ها:

Bread wheat ، Germination rate ، Principal component analysis and Seedling dry weight ، بنیه بذر ، تجزیه به مولفه های اصلی ، جوانه زنی پیش از برداشت ، گندم نان و وزن خشک گیاهچه