جنبه های عرفان در اشعار حافظ

در این پژوهش، به بررسی جنبه های عرفانی در اشعار حافظ پرداخته شده است؛ شاعری که غزل هایش یکی از بلندترین قله های معنوی و ادبی در ادبیات فارسی به شمار می آید. هدف از این مطالعه، تحلیل مضامین عرفانی نهفته در اشعار حافظ و بررسی جایگاه آن ها در ساختار فکری و زیبایی شناختی شعر اوست. در این راستا، ۳۰ غزل منتخب از دیوان حافظ با روش تحلیل محتوای کیفی مورد بررسی قرار گرفتند و مولفه های عرفانی نظیر عشق الهی، رندی، فنا، توکل، و شهود شناسایی شدند. نتایج پژوهش نشان داد که عرفان در اشعار حافظ نه تنها یک موضوع فرعی نیست، بلکه جوهره ی فکری و معنوی غزلیات او را تشکیل می دهد. حافظ با بهره گیری از زبان نمادین، تصاویر چندلایه، و موسیقی شعری، تجربه ی عرفانی را در قالبی شاعرانه و انسانی بیان کرده و مفاهیمی مانند می، ساقی، خرابات، و پیر مغان را به عنوان ابزارهای بیانی عرفانی در شعر خود جای داده است. او همچنین با نگاه نقادانه به زهد ریایی و شریعت گرایی خشک، رویکردی فردی، آزادانه و عاشقانه به دین و سلوک عرفانی ارائه داده است. این پژوهش ضمن تاکید بر پیوند تنگاتنگ شعر و عرفان در آثار حافظ، پیشنهاد می دهد که در مطالعات آموزشی و فرهنگی، از ظرفیت های عظیم معنوی و تربیتی شعر حافظ به طور گسترده تری استفاده شود.

کلیدواژه ها:

حافظ ، عرفان ، عشق الهی ، رندی ، شعر فارسی ، تحلیل محتوا ، تجربه شهودی