نقد و ارزیابی فاعلیت خداوند از منظر کانت

فاعلیت خداوند در عالم هستی به ویژه طبیعت، همواره یکی از چالشی ترین موضوعات فلسفی بوده و تاکنون دیدگاه های متفاوتی از سوی فلاسفه و الهی دانان در این زمینه مطرح گشته است. تا جایی که کانت، پس از انقلاب کپرنیکی خویش در معرفت شناسی، هم چنان به بحث نظری در این رابطه پرداخته است. اهمیت این مسئله از این روست که موضع گیری نادرست در این باب، بر انتخاب نظریات نادرست دیگری در مسائلی مانند ارتباط بین عوامل معنوی و حوادث طبیعی چون شرور یا معجزات نیز تاثیرگذار است. کانت با پذیرش نظم مکانیکی نیوتنی از یک سو و طرد نظریه تجلی و هر گونه ارتباط بین ثابت و متغیر از سوی دیگر، هرگونه تاثیرگذاری خداوند در حوادث جزئی عالم طبیعت را منتفی دانسته است. مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و استناد به ترجمه انگلیسی آثار کانت، به طرح مبانی فیزیکی و فلسفی وی در این زمینه پرداخته، آن ها را بر اساس مبانی فلسفه اسلامی مورد نقد محتوایی قرار می دهد.

کلیدواژه ها:

کانت ، فاعلیت خداوند ، خلقت از عدم ، ربط ثابت و متغیر