عقل ایمانی در اندیشه عرفانی (تحلیلی از رابطه تعقل و ایمان)

بحث از ایمان و به طور خاص نقش معرفت در ایمان، ازجمله مباحث اولیه مطرح در میان متفکران مسلمان بوده است. برخی، معرفت (عقلی) را عین ایمان، برخی جزو و برخی خارج از ایمان دانستند؛ و گروهی آن را امری فعلی و اختیاری و برخی انفعالی و غیر اختیاری معنا کردند. این تفسیرهای مختلف گاه موجب فاصله‎دار دانستن ایمان از معرفت عقلی و در ادامه جدایی عقل گرایی از ایمان گرایی شده است، اما عارفان مسلمان از عقلی ایمانی سخن به میان آوردند که ناظر به ترکیب اتحادی این هر دو است. از منظر ایشان، عقل و ایمان هر دو نوری الهی ‎اند که مبتنی بر نوعی تناسب، در آیینه مزاج معنوی سامان یافته با اختیار آدمی، منعکس می شود و تحقق آنها به اختیار و اراده انسان وابسته است. در این مقاله ضمن توصیف دیدگاه‎های مطرح در خصوص ایمان و تعقل، حقیقت ایمان و عقل ایمانی با توجه به دو مولفه تناسب و مزاج معنوی از دیدگاه عارفان مسلمان بررسی و تحلیل شده است.

کلیدواژه ها:

ایمان ، تعقل ، عقل ایمانی ، عرفان اسلامی ، مزاج معنوی