واکاوی روایات توسل حضرت آدم(ع) به پیامبر اسلام(ص) و پاسخ به شبهات مربوطه

هدف: ماجرای لغزش حضرت آدم(ع) در بهشت و توبه ایشان در آیه ۳۷ سوره بقره آمده است. در این آیه، تلقین کلماتی به حضرت آدم(ع) مطرح شده است؛ اما درباره چگونگی توبه حضرت آدم(ع) و چیستی آن کلمات، اختلاف نظر وجود دارد. طبق احادیث واردشده، مشهور علمای اسلامی این کلمات را توسل به پیامبر اکرم(ص) دانسته اند؛ اما سلفیان با رد این نظریه، به شبهات سندی و دلالی بر احادیث مذکور، پرداخته اند. این مقاله در پی بررسی دلالی و سندی این روایات و نیز بررسی دیدگاه سلفیان در این باره است.روش پژوهش: این مقاله با روش توصیفی تحلیلی تلاش دارد تا مهمترین شبهات وهابیان بر روایات توسل حضرت آدم(ع)، به ویژه، روایت موجود در «مستدرک» حاکم را پاسخ دهد و این هدف را در خلال دو مبحث دنبال می کند. بخش نخست، به این پرسش پاسخ می دهد که توسل حضرت آدم(ع) از منظر مذاهب اسلامی چه جایگاهی دارد. بخش دوم، به بررسی شبهات سلفیان در مورد حدیث توسل حضرت آدم(ع) می پردازد.یافته ها: در مصادر روایی و تفسیری فریقین روایات دال بر توسل حضرت آدم(ع) به پیامبر اکرم(ص) با الفاظ گوناگون و در کتاب های مهمی چون «مستدرک» حاکم نیشابوری نقل شده است. با توجه به شهرت و اعتبار بالایی که احادیث مذکور دارد، صحت مضمون آنها قابل تایید است و شبهاتی که وهابیان بر اعتبار آنها وارد کرده اند، بی اساس یا حداقل قابل توجیه علمی است. بنابراین، اولا: توسل به ذات و به حق پیامبر اکرم(ص) جایز است، ثانیا: این جواز توسل شامل کسانی که به حسب ظاهر قبل از ایشان زندگی کرده اند، نیز می شود. ازاین رو، به طریق اولی شامل زمان حیات ایشان و بعد از آن نیز می شود.نتیجه گیری: با توجه به شهرت و اعتبار بالای احادیث توسل حضرت آدم (ع) به پیامبر اکرم (ص)، صحت آنها قابل تایید است و در منابع معتبر و مهم فریقین با اسناد و الفاظ متفاوت نقل شده و علاوه بر حاکم نیشابوری  دیگر علما نیز صحت آن را تایید کرده اند. نقدهای سندی وهابیان بر این روایات مبنی بر جعلی بودن روایت و ضعف برخی راویان پذیرفته نیست؛ زیرا این حدیث دارای اسناد معتبر دیگری نیز هست. اگرچه برخی از احادیث توسل صحیح بوده و برخی دیگر، حسن و ضعیف است؛ ولی مجموع آن ها بیانگر هم افزایی محتوا و فراوانی آن است و این فراوانی احادیث به لحاظ کمی، مناقشه در سند را ساقط می کند، بلکه این احادیث متواتر است. شبهات متنی وهابیان در جهت اثبات تعارض قصه توسل حضرت آدم(ع) با کتاب و سنت مردود است.

کلیدواژه ها:

توسل ، حضرت آدم(ع) ، پیامبر اسلام(ص) ، ارزیابی شبهات وهابی ها