بازخوانی دیدگاه مفسران ییرامون گوینده و ضمیر فاعلی آیه ی «ذلک لیعلم انی لم اخنه...»

هدف: در آیه ۵۲ سوره یوسف آمده است: «ذلک لیعلم انی لم اخنه بالغیب و ان الله لا یهدی کید الخائنین» .  بین مفسران در تعیین گوینده این آیه و ضمیر فاعلی «لیعلم» اتفاق نظر وجود ندارد. برخی گوینده آیه را یوسف(ع) و مرجع ضمیر فاعلی آن را عزیز مصر معرفی می کنند. در مقابل عده ای دیگر، گوینده آن را همسر عزیز و مرجع ضمیر فاعلی آن را یوسف(ع) یا عزیز مصر می دانند. فهم دقیق آیات قرآن کریم ضرورت بررسی این دو دیدگاه را اثبات می کند. این پژوهش به تبیین گوینده این آیه و ضمیر فاعلی در فعل «لیعلم» می پردازد.روش پژوهش: این پژوهش به روش تحلیلی انتقادی انجام شده است. بررسی دو دیدگاه مورد اشاره بر اساس تفاسیر مختلف و مقالات متعدد نشان می دهد هر دوی آنها دچار دو ضعف جدی هستند.یافته ها: بررسی شواهد موجود در سوره یوسف چند نکته را به خوبی اثبات می کند:الف: هدف از گفتن جمله ﴿ذلک لیعلم انی لم اخنه…﴾ نمی تواند اطلاع رسانی عدم خیانت همسر عزیز یا عدم خیانت یوسف، به عزیز مصر یا پادشاه باشد؛ زیرا اولا: همسر عزیز مصر نسبت به این مطالب کاملا آگاه بود؛ ثانیا: با وجود عادی بودن روابط نامشروع بین زنان متاهل درباری، آگاه سازی عزیز مصر یا پادشاه فایده چندانی نداشت. از طرف دیگر با توجه به تشکیل جلسه بازجویی زنان توسط پادشاه امکان کتمان واقعیت برای همسر عزیز از بین رفت. با توجه به این دو نکته، انتساب آیه مذکور به همسر عزیز امکان ندارد.ب: غالب محققان با توجه به فضای داستان مصداق خیانت در فقره «ذلک لیعلم...» را «خیانت جنسی» دانسته اند، اما با توجه به قرائن دیگری «خیانت در امور حکومتی» مصداق آن خیانت است.ج: یوسف(ع) در زمان تعبیر خواب پادشاه در جایی زندانی شده بود که متهمان جرایم حکومتی هم زندانی می شدند. ازهمین رو، به احتمال زیاد قبل از تشکیل جلسه بازجویی زنان، پادشاه تصویری در حد یک متهم جرایم حکومتی از حضرت یوسف(ع) داشت. بر همین اساس با انتساب آیه مورد بحث به یوسف(ع) و بازگرداندن ضمیر فاعلی به پادشاه اولا: آن حضرت اطلاعاتی به پادشاه داده که از آنها بی خبر بوده است؛ ثانیا: در این اطلاع رسانی، فوایدی از قبیل فراهم شدن زمینه برای پذیرش مناصب حکومتی برای یوسف(ع) پدید آمد.نتیجه گیری: با استفاده از شواهد مختلف، می توان ضمن معرفی یوسف(ع) به عنوان گوینده آیه محل بحث و بازگرداندن ضمیر فاعلی آیه به پادشاه، آیه مورد بحث را به این شکل معنا کرد: «آن [پیشنهاد برای برگزاری جلسه بازجویی زنان] برای این بود که (پادشاه) بداند من به او پنهانی [در امور حکومتی] خیانتی نکرده ام [که به خاطر آن زندانی شوم؛ بلکه زندانی شدن من حاصل یک حیله زنانه بوده است]».

کلیدواژه ها:

آیه ۵۲ سوره یوسف ، خیانت به حکومت ، خیانت همسر عزیز ، عزیز مصر ، گوینده آیه ۵۲ سوره یوسف