ارزیابی روند تغییرات مکانی و زمانی دمای منطقه ای تحت اثر گرمایش جهانی در استان تهران

زمینه و هدف: شهرها با توسعه خود به طور قابل توجهی ویژگی های سطح زمین را تغییر داده اند. این تغییرات توانسته در مقیاس محلی بر الگوهای آب و هوایی اثر داشته باشد. بنابراین شهرها با افزایش دما، با یک چالش بزرگ به نام جزیره حرارتی مواجه شده اند. هدف این مطالعه، بررسی روند تغییرات مکانی و زمانی دمای منطقه ای و گستردگی جزیره حرارتی در استان تهران است. یکی از رویکردهای نوآورانه در این پژوهش تلفیق دید هواشناسی و سنجش از دور می باشد. روش: داده های دمای روزانه ایستگاه های سینوپتیک تهران (شمیران، چیتگر، مهرآباد، آبعلی، فیروزکوه و ژئوفیزیک) از سال ۲۰۲۰-۱۹۹۶ از سازمان هواشناسی جهت بررسی روند دما با آزمون من کندال، اخذ شد. جهت محاسبه میانگین دمای منطقه ای از تصاویر سنجنده مودیس دمای ماهانه سطح زمین از سایت ناسا طی سال های (۲۰۲۴-۲۰۱۴) دانلود شد، و در محیط Arc GIS Pro محاسبه شد. جهت تهیه نقشه، پروفیل و گستردگی جزیره حرارتی از تصاویر ماهواره ای لندست ۸ در سال (۲۰۲۴)، از سایت USGS دریافت گردید و پروفیل حرارتی مناطقی از تهران (۱، ۹، ۱۸، ۲۲) بر اساس بالاترین دمای سطح زمین، ترسیم شد. جهت تهیه نقشه روند تغییرات شاخص پوشش گیاهی و دمای سطح زمین بین سال های (۲۰۲۴-۲۰۱۳)، از برنامه Climate Engine بهره گرفته شد. یافته ها: الگوی رفتاری دما در ایستگاه های (شمیران، چیتگر، مهرآباد، آبعلی، فیروزکوه و ژئوفیزیک) به جز چیتگر افزایشی بود. بررسی میانگین دمای منطقه ای شهرستان های تهران بالاترین دمای منطقه ای را در ماه های (جولای و آگوست) نشان داد. که در سال ۲۰۱۵ شهرستان های (ورامین و ری) بالاترین دمای رویه زمین را با ۵۲.۵۰ درجه سانتی گراد تجربه کردند، در سال ۲۰۱۸ در همین ماه ها این رقم به ۵۲.۹۷ درجه سانتی گراد رسید. بررسی روند رابطه شاخص پوشش گیاهی و دمای رویه زمین نشان داد، این دو با هم رابطه مستقیم و معکوسی دارند. بررسی گسترش جزیره حرارتی نشان داد تمرکز کانون گرما در نواحی جنوب، جنوب شرق، غرب و شمال و جنوب غرب و مناطق شمالی تهران است. شاخص اقلیمی دمای هوا و دمای رویه زمین هر دو از لحاظ الگوی تغییرات دما در ماه های ژوئن و جولای مشابه هم و عملکرد یکسانی داشتند. نتیجه گیری: مطالعه حاضر نشان می دهد تغییر اقلیم ناشی از گرمایش جهانی، استقرار پر فشار جنب حاره تابستانه و فرونشینی هوا در ایران، همراه با افزایش گازهای گلخانه ای و تغییرات کاربری اراضی، به ویژه از بین رفتن پوشش گیاهی، موجب شده است که الگوهای دمایی در مناطق شهری تهران دستخوش تغییرات مکانی و زمانی قابل توجهی شوند. یافته های این پژوهش می تواند در تدوین برنامه های بلندمدت برای سازگاری با تغییر اقلیم از حیطه مدیریت بحران در شهرها مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

Climate Change ، Greenhouse gases ، LST ، MODIS ، Modeling ، Tehran ، تغییر اقلیم ، تهران ، دمای سطح زمین ، گازهای گلخانه ای ، مودیس ، مدل سازی