بررسی اقلیمی و کارکردهای محیطی گودال باغچه و حیاط مرکزی در معماری سنتی ایران

این پژوهش با هدف بررسی تطبیقی عملکرد اقلیمی گودال باغچه و حیاط مرکزی در معماری سنتی مناطق گرم و خشک ایران انجام شده است. سوال اصلی تحقیق آن است که کدام یک از این دو عنصر فضایی در بهبود شرایط حرارتی، تهویه طبیعی و مصرف انرژی موثرتر عمل می کند. فرضیه پژوهش بر آن است که طراحی فرورفته گودال باغچه موجب تثبیت بهتر دما و افزایش رطوبت نسبی نسبت به حیاط مرکزی می شود. روش تحقیق کیفی بوده و مبتنی بر تحلیل اسنادی و مطالعه نمونه های موردی نظیر خانه قصر منشی، خانه صیفور قاسمی، حوزه علمیه معمارباشی و خانه بروجردی ها است. یافته ها نشان می دهد که گودال باغچه با تکیه بر ویژگی های حرارتی زمین، عمق مناسب، و حضور پوشش گیاهی و حوض، محیطی خنک تر و مرطوب تر فراهم می آورد. در مقابل، حیاط مرکزی با طراحی درون گرا، دیوارهای بلند، و استفاده بهینه از نور و باد، آسایش حرارتی و روانی ساکنین را ارتقا می دهد. هر دو فضا، با بهره گیری از مصالح بومی نظیر خشت و آجر، پاسخ مناسبی به شرایط اقلیمی داده و در راستای معماری پایدار عمل می کنند. نتایج نهایی پژوهش نشان می دهد که گودال باغچه در تثبیت دما و ایجاد رطوبت نسبی عملکرد بهتری دارد، در حالی که حیاط مرکزی در تهویه، سازمان دهی فضایی و تامین حس تعلق فضایی موثرتر ظاهر می شود. بر این اساس، ترکیب این دو الگوی بومی می تواند راهکاری موثر در طراحی معماری معاصر اقلیم های گرم و خشک باشد.

کلیدواژه ها:

گودال باغچه ، حیاط مرکزی ، اقلیم ، معماری سنتی ایران