تحلیلی بر تعارضات ذینفعان در برنامه های بازآفرینی شهری تهران (مطالعه تطبیقی دو نمونه موردی)

بازآفرینی شهری همواره دارای چالش های اساسی در سطح کشور و بخصوص در تهران بزرگ بوده است. یکی از مهمترین مسائل وجود ذینفعان متعدد و بروز تعارضات مختلف در این امر می باشد. بنابرین ضروری است ذینفعان و تعارضات بوجود آمده بررسی و شناسایی گردد تا در نهایت منافع همه گروه های درگیر بخصوص شهروندان در امر بازآفرینی تامین گردد. تعارضات ذینفعان و عدم مدیریت آن، یکی از مهمترین موانع موفقیت برنامه های بازآفرینی شهری در ایران است. از این رو، پژوهش حاضر در صدد است تا با مطالعه موردی پروژه بازآفرینی خیابان سی تیر و شارباغ در شهر تهران، بخشی از چالش های برنامه های بازآفرینی شهری را از منظر تعارضات ذینفعان آسیب شناسی کند.  مطالعه حاضر بر اساس یک روش کمی- کیفی مبتنی بر مصاحبه با ۱۵ نفر از خبرگان مرتبط با پروژه های منتخب و تکمیل پرسشنامه توسط این خبرگان انجام شده است. مراحل تحلیلی شامل چهار مرحله «شناسایی ذینفعان هر پروژه»، «طبقه بندی ذینفعان بر حسب میزان قدرت و منفعت آن ها»، «شناسایی تعارضات هر پروژه» و «تحلیل نحوه تعامل ذینفعان با یکدیگر در مواجهه با تعارضات» می باشد. در این راستا، از روش هایی نظیر آزمون تی تک نمونه، ماتریس قدرت- منفعت، و تحلیل شبکه های اجتماعی استفاده گردید.  نتایج نشان داد که بیشتر تعارضات پروژه های بازآفرینی شهری، از نوع تعارضات منافع و تعارضات رفتاری بودند و تعداد اندکی تعارض هنجاری و تعارض شناختی نیز قابل شناسایی بود. در وهله اول، تعارضات نهادی و سازمانی و سپس تعارضات بین گروهی، از مهمترین موانع همکاری و تعامل ذینفعان در قبال یکدیگر بود. به این معنی که نهادها، تنها مایل به همکاری با نهادهای موازی یا نهادهای زیرمجموعه خود بودند. بنابراین ذینفعان، اغلب از الگوی اجتناب یا رها کردن تعارض برای مواجهه با تعارضات در قبال یکدیگر استفاده می کردند.  عدم موفقیت برنامه های بازآفرینی شهری ایران در حل وفصل تعارضات ذینفعان، ریشه در ضعف های ساختاری عدیده ای دارد که به رویه و شیوه های تهیه و اجرای این برنامه ها مربوط می شود. لذا بایستی سازوکاری در فرایند تهیه برنامه های بازآفرینی شهری فراهم شود که در گام نخست به ماهیت پویا، چندبعدی و پیچیده تعارضات در مراحل پیش از اجرا، حین اجرا و پس از اجرای پروژه توجه شود و سپس تعارضات ذینفعان را در همان مراحل اولیه، شناسایی و کنترل نماید.

کلیدواژه ها:

Conflict Management ، Stakeholder Management ، Urban Development ، Regeneration projects ، مدیریت تعارض ، مدیریت ذینفعان ، توسعه شهری ، پروژه های بازآفرینی