ارزیابی تاثیر مشارکت شهروندان در فرآیند بودجه ریزی بر بهبود تخصیص منابع در مدیریت شهری اهواز

مشارکت شهروندان در فرآیند بودجه ریزی شهری به عنوان رویکردی نوین، پتانسیل بالایی برای بهبود تخصیص منابع، افزایش شفافیت و تقویت اعتماد عمومی به مدیریت شهری دارد. این پژوهش به ارزیابی تاثیر مشارکت شهروندان در فرآیند بودجه ریزی بر بهبود تخصیص منابع در مدیریت شهری اهواز می پردازد. اهواز، به عنوان یکی از کلان شهرهای ایران، با چالش های متعددی از جمله کمبود زیرساخت های شهری، مسائل زیست محیطی مانند گرد و غبار، ناکارآمدی در مدیریت پسماند، مشکلات سیستم فاضلاب و نابرابری در توزیع منابع مالی مواجه است. این مسائل، به ویژه در مناطق حاشیه ای مانند کوت عبدالله و ملاشیه، نارضایتی عمومی را افزایش داده و ضرورت مشارکت شهروندان در تصمیم گیری های بودجه ای را برای پاسخگویی به نیازهای محلی برجسته کرده است. هدف این مطالعه، بررسی چگونگی تاثیر مشارکت شهروندان بر تخصیص هدفمند منابع و شناسایی موانع اجرای این رویکرد در اهواز است. این پژوهش با استفاده از رویکرد ترکیبی (کیفی و کمی)، داده ها را از ۳۰۰ شهروند اهوازی از مناطق مختلف شهر، ۴۰ مدیر شهری از بخش های مختلف شهرداری و ۲۵ عضو شورای شهر جمع آوری کرده است. ابزارهای جمع آوری داده شامل پرسشنامه های استاندارد، مصاحبه های نیمه ساختاریافته و تحلیل اسناد بودجه ای شهرداری اهواز در بازه زمانی ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۳ بود. پرسشنامه ها برای سنجش میزان رضایت شهروندان از تخصیص منابع، تاثیر مشارکت بر اولویت بندی پروژه های شهری و درک آن ها از شفافیت فرآیند بودجه ریزی طراحی شدند. پرسشنامه ها پیش و پس از اجرای برنامه های بودجه ریزی مشارکتی توزیع شدند تا تغییرات در نگرش و رضایت شهروندان بررسی شود. مصاحبه های نیمه ساختاریافته نیز با ۱۵ شهروند، ۲۵ مدیر شهری و ۲۰ عضو شورای شهر انجام شد تا دیدگاه های عمیق تری درباره فرصت ها و چالش های بودجه ریزی مشارکتی در اهواز به دست آید. تحلیل اسناد بودجه ای شامل بررسی گزارش های مالی و برنامه های اجرایی شهرداری بود تا میزان انطباق تخصیص بودجه با اولویت های مطرح شده توسط شهروندان سنجیده شود. داده های کمی با استفاده از نرم افزار SPSS و روش های آماری مانند آزمون رگرسیون چندمتغیره، تحلیل واریانس یک طرفه و آزمون تی وابسته تحلیل شدند تا رابطه بین مشارکت شهروندان و بهبود تخصیص منابع بررسی شود. داده های کیفی با روش تحلیل مضمون بررسی شدند و مضامین اصلی مانند بهبود تخصیص منابع، افزایش شفافیت، تقویت اعتماد عمومی، آگاهی پایین شهروندان و کمبود زیرساخت های دیجیتال استخراج شدند. یافته ها نشان می دهند که مشارکت شهروندان در فرآیند بودجه ریزی به طور معناداری تخصیص منابع را در مدیریت شهری اهواز بهبود بخشیده است. شهروندانی که در جلسات بودجه ریزی مشارکتی، کارگاه های محلی یا پلتفرم های آنلاین شرکت کردند، اولویت های محلی مانند بهبود زیرساخت های حمل ونقل عمومی، توسعه فضای سبز، مدیریت پسماند، ارتقای سیستم فاضلاب و کاهش اثرات گرد و غبار را مطرح کردند. این مشارکت به تخصیص هدفمندتر بودجه برای پروژه هایی مانند آسفالت خیابان ها در مناطق حاشیه ای، احداث پارک های محلی در مناطق کم برخوردار و بهبود سیستم جمع آوری زباله در مناطق مرکزی منجر شد. برای مثال، در منطقه زیتون کارمندی، بودجه اختصاص یافته به توسعه فضای سبز و روشنایی معابر با پیشنهادات شهروندان هم راستا شد و رضایت عمومی را به طور قابل توجهی افزایش داد. علاوه بر این، مشارکت شهروندان شفافیت در فرآیند بودجه ریزی را بهبود بخشید و اطلاعات بیشتری درباره نحوه هزینه کرد بودجه در اختیار شهروندان قرار داد. این امر اعتماد عمومی به شهرداری اهواز را تقویت کرد، به طوری که ۶۸ درصد از پاسخ دهندگان پرسشنامه گزارش کردند که احساس مسئولیت بیشتری نسبت به پروژه های شهری دارند. با این حال، چالش های متعددی در اجرای بودجه ریزی مشارکتی در اهواز شناسایی شدند. آگاهی پایین شهروندان از فرآیند بودجه ریزی (۷۵ درصد از شهروندان اطلاعات کافی نداشتند)، کمبود زیرساخت های دیجیتال مانند پلتفرم های آنلاین کاربرپسند، محدودیت دسترسی به اینترنت پرسرعت در مناطق حاشیه ای، مقاومت برخی مدیران شهری در برابر مشارکت و نابرابری در دسترسی به اطلاعات بودجه ای از جمله این موانع بودند. به ویژه در مناطق حاشیه ای مانند کوت عبدالله، کمبود جلسات محلی و دسترسی محدود به فناوری مشارکت را کاهش داده است. برای رفع این چالش ها، پیشنهاد می شود که شهرداری اهواز برنامه های آموزشی برای افزایش آگاهی شهروندان برگزار کند، پلتفرم های دیجیتال چندزبانه و کاربرپسند برای مشارکت آنلاین ایجاد کند، جلسات بودجه ریزی مشارکتی را در تمامی مناطق برگزار کند و با سازمان های مردم نهاد همکاری کند. این پژوهش بر ضرورت تقویت مشارکت شهروندان در مدیریت شهری اهواز تاکید دارد و نشان می دهد که این رویکرد می تواند به تخصیص کارآمدتر منابع، کاهش نابرابری های منطقه ای و توسعه پایدار شهر کمک کند. پیشنهاد می شود که پژوهش های آینده تاثیر مشارکت را در بازه های زمانی طولانی تر و با تمرکز بر گروه های خاص مانند زنان، جوانان و ساکنان مناطق حاشیه ای اهواز بررسی کنند. توسعه ابزارهای ارزیابی دقیق تر برای سنجش تاثیر مشارکت بر کارآمدی بودجه نیز توصیه می شود. این مقاله به سیاست گذاران شهری، مدیران شهرداری و پژوهشگران توصیه می کند که با تقویت زیرساخت های مشارکت، آموزش شهروندان و استفاده از فناوری های دیجیتال، مدیریت شهری اهواز را به سمت شفافیت، کارآمدی و توسعه پایدار هدایت کنند.

کلیدواژه ها:

مشارکت شهروندان ، بودجه ریزی مشارکتی ، تخصیص منابع ، مدیریت شهری ، اهواز