بررسی جایگاه قورخانه در ساختار تشکیلات نظامی دوره قاجار

در دوره قاجار، مناقشات ارضی با کشورهای همسایه و وجود ناامنی های داخلی، باعث شده بود تا دولت اصلاحاتی در ساختار ارتش به وجود آورد. این پژوهش با رویکرد آرشیوی، تحلیلی و استفاده از اسناد آستان قدس رضوی در بازه زمانی ۱۲۶۸-۱۲۹۲ق قصد دارد به بررسی ساختار تشکیلاتی قشون قاجار بپردازد. سوال پژوهش حاضر عبارت است از این که ساختار تشکیلات قشون قاجاریه و جایگاه قورخانه در این ساختار چگونه بود؟ پیشینه پژوهش نشان می دهد که در این رابطه، تحقیقی صورت نگرفته است. مبنی بر یافته های پژوهش، قشون ایران در این دوره باوجود ناکارآمدی، از یک نظام منسجمی برخوردار بوده است که بر اساس آن به چهار بخش سواره، پیاده، توپخانه و قورخانه تقسیم می شدند. این تشکیلات، جزئی از یک ساختار هرمی بزرگ تر بود که متشکل از خوانین قاجار، سواره غلام پیشخدمت رکابی و ولایتی و در ردیف های بعد، رسته نظام، مرکب از پیشکاران و پیشتازان، رسته سربازان مرکب از فوج های پیاده نظام و در انتها، رسته خارج نظام، مرکب از دسته های کوچک سواره و پیاده محلی بود. قورخانه در این ساختار در شاخه پیشتازان و وظایفی ازجمله تهیه، ساخت و تعمیر سلاح و تدارکات را بر عهده داشت و از دو بخش ارباب مناصب و صنایع تشکیل می شد و پرداخت مواجب و اجرت های آنان به شیوه صدور برات بود.در دوره قاجار، مناقشات ارضی با کشورهای همسایه و وجود ناامنی های داخلی، باعث شده بود تا دولت اصلاحاتی در ساختار ارتش به وجود آورد. این پژوهش با رویکرد آرشیوی، تحلیلی و استفاده از اسناد آستان قدس رضوی در بازه زمانی ۱۲۶۸-۱۲۹۲ق قصد دارد به بررسی ساختار تشکیلاتی قشون قاجار بپردازد. سوال پژوهش حاضر عبارت است از این که ساختار تشکیلات قشون قاجاریه و جایگاه قورخانه در این ساختار چگونه بود؟ پیشینه پژوهش نشان می دهد که در این رابطه، تحقیقی صورت نگرفته است. مبنی بر یافته های پژوهش، قشون ایران در این دوره باوجود ناکارآمدی، از یک نظام منسجمی برخوردار بوده است که بر اساس آن به چهار بخش سواره، پیاده، توپخانه و قورخانه تقسیم می شدند. این تشکیلات، جزئی از یک ساختار هرمی بزرگ تر بود که متشکل از خوانین قاجار، سواره غلام پیشخدمت رکابی و ولایتی و در ردیف های بعد، رسته نظام، مرکب از پیشکاران و پیشتازان، رسته سربازان مرکب از فوج های پیاده نظام و در انتها، رسته خارج نظام، مرکب از دسته های کوچک سواره و پیاده محلی بود. قورخانه در این ساختار در شاخه پیشتازان و وظایفی ازجمله تهیه، ساخت و تعمیر سلاح و تدارکات را بر عهده داشت و از دو بخش ارباب مناصب و صنایع تشکیل می شد و پرداخت مواجب و اجرت های آنان به شیوه صدور برات بود.

کلیدواژه ها:

نیروهای نظامی ، قاجاریه ، ساختار ، قورخانه