هندسه، اساس و منشاء معماری استعلایی

ماهیت هندسه در معماری و نحوه کاربست آن، همواره موضوعی مورد مناقشه در میان معماران و اندیشه ورزان این حوزه بوده است، و غالبا پژوهشگران با توجه به خاستگاه نظری خود، از جنبه هایی متفاوت و حصری بدان نگریسته اند. حال این پژوهش درصدد است تا با بهره گیری از مکتب اسلام به عنوان یک خاستگاه نظری جامع و مانع به شناخت ماهیت و وظایف هندسه در نظام آفرینش کلیه مخلوقات و مصنوعات و به شکل ویژه معماری همت گمارد و از این رهگذر، به استعلای آموزش و طراحی معماری کمک نماید. از اینرو، ابتدا ضمن بررسی این مولفه در مکاتب گوناگون بشری، تلاش گردیده است؛ برای شکل دهی به چهارچوب نظری پژوهش، با رویکردی تفسیری- تحلیلی و با بهره گیری از منابع اصیل اسلامی به شناخت این مفهوم و جایگاه آن در نظام هستی و کلیه ممکنات موجود در آن، از جمله معماری پرداخته شود. سپس با بهره گیری از روش استدلال منطقی سعی شده است تا نقش های هندسه در معماری از چهارچوب نظری پژوهش استخراج گردد. سپس بر این مبنا و برای ادراکی جامع از نقش هندسه در معماری، علل اربعه هندسه در معماری شناسایی و در یک بنا که در اینجا «خانه کعبه» به عنوان نمودی از معماری الهی می باشد، بررسی انطباقی گردیده است. در پایان، شناخت این علل، مبین این موضوع می باشد که: علت فاعلی هندسه در معماری، انتظام بخشی به اجزاء در قالب یک کل وحدت یافته، برای بهره برداری انسان (انسان کامل) می باشد. علت غایی نیز، انتقال حقیقت معنا متناسب با نوع عملکرد معماری، در جهت نیل به مقام هدایت و عبودیت است. علت مادی عنصر «فضا» می باشد که می بایست متناسب با عملکرد بنا و قوای ادراکی انسان، مشخصاتی خاص یابد. علت صوری، وجوه محدود کننده و متمایز کننده فضا (کف، سقف، نمای درونی و بیرونی) می باشد، که می بایست متناسب با عملکرد بنا و معنای مورد انتظار از آن؛ صورت یابد.

کلیدواژه ها:

هندسه ، معماری ، معنا ، ادراک ، علل اربعه