خوانش اشاعره و ملاصدرا از آیه شریفه «و هو معکم این ما کنتم»: بررسی تطبیقی

با مطالعه رویکردهای کلامی و فلسفی محرز می شود که متکلمان و حکمای اسلامی تبیینات متفاوتی از «معیت» حق تعالی با خلق ارائه داده اند. اشاعره با توجه به مبانی خود، معیت وجودی حق تعالی و مخلوقات را بر نتابیده و با ارائه تفاسیر مختلف از معیت در آیه شریفه «و هو معکم این ما کنتم»، نوع معیت را معیت علمی دانسته اند. حال آنکه از منظر ملاصدرا در این آیه شریفه هم معیت علمی قابلیت طرح دارد و هم معیت وجودی. متکلمان در تبیین معیت علمی حق تعالی، از براهین اتقان صنع و برهان قدرت و اختیار بهره می گیرند. آن ها اغلب معیت علمی خداوند را فرع بر قدرت او می دانند. در حالی که بر مبنای اصول حکمت متعالیه، معیت فرع بر وجود و وجود نیز با علم مساوق است. معیت علمی حق تعالی هم بر مبنای اصالت وجود وحدت تشکیکی و هم بر مبنای اصالت وجود وحدت شخصی، قابل تفسیر است. ملاصدرا در تبیین معیت قیومیه حق تعالی با دیگر وجودات هستی، از قاعده بسیط الحقیقه و وجود رابط معلول و روایات دینی بهره می گیرد و رابطه نفس و بدن را بهترین مثال برای تقریر معیت حق تعالی ذکر می کند. در این تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی سعی بر این است که به بررسی و تحلیل آیه شریفه «و هو معکم این ما کنتم» از دیدگاه اشاعره و ملاصدرا پرداخته شود و نقاط اشتراک و افتراق آن ها در این زمینه تبیین گردد. ملاصدرا در تبیین معیت مطرح در این آیه شریفه، به معیت علمی مطرح در اقوال متکلمان بسنده نمی کند، بلکه با طرح معیت وجودی و قیومی، رابطه حق با خلق را تبیین می کند. بر مبنای احاطه قیومی، معلول خالی از وجود علت نیست و علت نزدیک تر از معلول به ذات معلول است.

کلیدواژه ها:

حق تعالی ، خلق ، معیت ، اشاعره ، ملاصدرا