استفاده از تنوع ژنتیکی حاصل از دورگهای بین گونه ای ارقام تجاری و باربادنس پنبه

با توجه به بالا بودن کیفیت الیاف ارقام و ژنوتیپ های پنبه گونه Gossypium barbadense و از طرفی سازگاری و عملکرد بالای ارقام پنبه گونه G.hirsutum که ارقام تجارتی کشور هم از گونه اخیر هستند در سال های قبل در قالب یک پروژه تحقیقاتی با هدف انتقال صفا تکنولوژیکی الیاف مطلوب گونه اول به ارقام گونه دوم تلاقی بین این دو گونه صورت گرفت و ه مزمان در داخل نسل های در حال تفق و همچنین بک کراس ها گزینش صورت گرفت. در سال اول هنوز تنوع زیادی از نظر مرفولوژی، در فرم برگ ها، زمان گلدهی، فرمهای مختلف گلدهی و درجات مختلفی از عقیمی در میان نتاج حاصل از تلاقی برگشتی مشاهده می شد. در سال دوم جمعاً تعداد 126 تک بوته حاصل از نتاج در احل تفرق که از نظر صفات زراعی ممتاز بودند انتخاب شدند و پس از تعیین درصد کیل و خصوصیات کیفیت الیاف مورد انتخاب نهایی برای سال بعد قرار گرفتند. انتخاب بوته ها در دو جهت جداگانه به سمت والدین هدایت می شد و تک بوته ها با توجه به عملکرد وش، زودرسی، تعداد قوزه، وزن قوزه و خواص کیفی الیاف انتخاب می شدند. در این مطالعه تلاقی بین ارقام این دو گونه تتراپلوئید سبب ایجاد تنوعی وسیع گردید و جمعیت های در حال تفرق شامل لاین های با خصوصیات ممتاز و حتی فراتر از والدین خود بودند. بنابراین جهت بدست آوردن لاین هایی که بتوانند از لاحظ حداقل یک و یا چند صفت برتر از والدین خود باشند نتاج طی نسل های تلاقی برگشتی، خ ود گشن هم شدند تا از طریق سلکسیون صفات مطلوب مورد نظر تثبیت گردند، ضمن اینکه صفا شاخص در ارقام مانند زودرسی در ارقام مهر و سیندوز همچنین عملکرد در لاین های ا نتخابی همه ارقام حداقل در سطح والدین خ ود باقی بمانند. افزایش درصد کیل، زودرسی و عملکرد از اهداف کلیدی است که در انتخاب بوته های حصل از تلاقی ها و تلاقی برگشتی با والد برگرداننده هیرستونم مد نظر بوده است. از طرفی افزایش صفات کیفیت الیاف و بخصوص طول مؤثر و ظرافت الیافه به همراه عدم نقصان در سایر صفات از اهداف مهمی است که در انتخاب نتاج حاصل از تلاقی ها و تلاقی برگشتی با والد برگرداننده هیرستوم نیز مد نظر بوده اند. نتایج اولیه بدست آمده در کاشمر در سالهای قبل نشان دهنده میزان هتروزیس برای عملکرد در بین نتایج F1 حاصل از دورگ ها بوده. در کاشمر در 5 مورد میزان هتروزیس بر اساس والد برتر، مثبت بود و در بین آنها دو رگ (ترمز 14x ورامین) بیشترین میزان هتروزیس را از خود نشان دادند که در نتایج نهایی سال 1389 نیز مشاهده می گردد که نتاج احصل از این دو والد خصوصاً نتاج حاصل از سفلینگ این دو رگ در نسل F5 صفات خوبی را از والدین خود به ارث برده اند. همچنین نتاج حاصل از والد ترمز 14 با سیندوز نیز از کیفیت الیاف مطلوبی برخوردارند، و والد ترمز 14 به عنوان یک والد خوب و دارای ترکیب پذیری بالا از گونه باربادنس برای تلاقی با ارقام پنبه الیاف متوسط ایرانی (هیرسوتوم) می تواند مطرح باشد.

کلیدواژه ها:

پنبه ، هیرسوتوم ، باربادنس ، تتراپلوئید ، کیفیت الیاف