ارزیابی واثربخشی عملیات آبخیزداری اجراء شده در عرصه ایستگاه آبخوانداری چنداب استان تهران

در اکثر کشورهای جهان، اعم از توسعه یافته و در حال توسعه و توسعه نیافته، تحقیقات کاربردی و توسعه ای در بخش های مختلف اقتصادی و اجتماعی، از جمله بخش کشاورزی و منابع طبیعی، دارای حائز اهمیت باالیی است. برای اجرای پروژه های اجرایی بر مبنای نتایج حاصل از تحقیقات انجام شده، طی سالیان گذشته بر اساس اهداف از پیش تعیین شده، منابع مالی و امکانات نسبتا مناسبی در بخش کشاورزی و منابع طبیعی، از جمله بخش آبخیزداری، در نظر گرفته شده و هزینه گردیده است. با این وجود، همواره با بحث های فراوانی از سوی موافقان و مخالفان همراه بوده است. این مقاله نتیجه مطالعه ای با هدف ارزیابی اثربخشی پروژه های آبخیزداری اجراء شده بر اساس نتایج حاصل از تحقیقات، در حوزه آبخیز چنداب استان تهران می باشد که شامل اثربخشی، پخش سیالب، سامانه سطوح آبگیر باران، آبگیرها، سد زیرزمینی، کانال های آبرسانی، کانال های گسترش سیل و رسوبگیر در این حوزه می شود. برای بررسی این موضوع، طرح های شاخص تحقیقاتی که مبتنی بر رفع مشکلات و مسائل حوزه مورد مطالعه بوده و نتایج حاصل از آنها در قالب طرح و پروژه های اجرایی آبخیزداری با هدف کنترل رواناب و فرسایش خاک، بهبود وضعیت پوشش گیاهی و در نهایت بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی آبخیزنشینان در منطقه عملیاتی اجراء شده است. این مطالعه از نوع پیمایشی و توصیفی بوده و داده های مورد نیاز تحقیق به صورت میدانی و با تکمیل پرسش نامه از ساکنین و ذینفعان حوزه آبخیز مورد مطالعه جمع آوری گردید. سنجش اعتبار و روایی پرسش نامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ انجام شد. ضریب آلفای برآورد شده ۰.۸۷ بود که نشان دهنده یکپارچه گی و هماهنگی در چارچوب پرسش نامه می باشد. سپس با استفاده از روش منفعت-هزینه (B/C) و سطح رضایت مندی و شاخص کارایی اقتصادی تجربه و تحلیل شده است. نتایج تحقیق نشان داد که کشاورزان و روستاییان ساکن در حوزه آبخیز مورد مطالعه، از اجرای پروژه های سد زیرزمینی و آبگیرهای پخش سیالب آبخوانداری اجراء شده، رضایت کامل دارند و اجرای این پروژه ها در وضعیت منطقه به لحاظ بهبود پوشش گیاهی، کنترل سیالب، توسعه سطح زراعت، دامداری و بهبود درآمد و معیشت روستاییان اثرات مثبت قابل توجهی داشته است. پروژه های منتخب به اجرا در آمده از نظر اقتصادی و اجتماعی اثربخش بوده و دارای توجیه اقتصادی و اجتماعی می باشند به طوری که نسبت فایده به هزینه ۱.۸۵ و شاخص کارایی اقتصادی ۰.۸۵ برآورد شده است.

کلیدواژه ها:

حوزه آبخیز ، اثربخشی ، منفعت-هزینه ، دستاورد تحقیقاتی ، کارایی اقتصادی