از سایه تا صحنه: بررسی جایگاه زنان در تمدن اسلامی، از خلافت تا فرهنگ

این مقاله به بررسی تحولات نقش زنان در ساختارهای سیاسی، فرهنگی و اجتماعی جوامع اسلامی از صدر اسلام تا پایان دوره عباسی می پردازد. برخلاف تصور رایج که نقش زنان را در تاریخ اسلام محدود به عرصه های خصوصی می داند، منابع تاریخی و گزارش های فرهنگی نشان می دهد که زنان در دوران پیامبر اسلام (ص) و خلفای نخستین، نه تنها در فضای خانواده، بلکه در سیاست، اقتصاد و آموزش نیز حضور داشتند. این پژوهش با رویکردی تحلیلی-تاریخی و بر پایه منابع اصلی همچون «تاریخ طبری»، «الاغانی»، و روایات سیره نگاران، به بازخوانی موقعیت زنان برجسته ای چون خدیجه، فاطمه زهرا، عایشه، زینب کبری و زنان علمی و فرهنگی در دوره عباسی پرداخته و مسیرهای صعود و نزول جایگاه آنان را بررسی می کند. هدف این مقاله، بازنگری در روایت های تاریخی مردسالارانه و بازنمایی ظرفیت های واقعی زنان در تمدن اسلامی است. این تحقیق می کوشد تا با نگاهی نقادانه و مبتنی بر شواهد، فهمی نو از تاریخ زنان در اسلام ارائه دهد و جایگاهی درخور برای آنان در تحلیل های علمی بازتعریف کند.

کلیدواژه ها:

تاریخ زنان ، تمدن اسلامی ، خلافت عباسی ، نقش سیاسی زنان ، ساختار فرهنگی اسلام