جستاری بر پیکره بندی ساختاری معماری دستکند، با تاملی بر معماری ساختگاه حیله-ور با استفاده از تکنیک نحو فضا

در ادوار متعدد تاریخی پدیده­ای خاص از معماری موسوم به دستکند در گستره سرزمینی ایران شکل گرفت که به لحاظ کیفیت تولید فضا دارای ماهیتی متفاوت از تجسد واژه معماری است. دستکند «حیله­ور» در دامنه­های کوه آتشفشانی سهند در جنوب شهر اسکو در استان آذربایجان شرقی از جمله این عناصر معماری محسوب می­شود که تلفیقی از کالبد مسکونی و رفتار انسانی را در تعامل با طبیعت به نمایش می­گذارد. لکن در بررسی­های کتابخانه ای، ضعف منابع اسنادی در محافل تخصصی در این مورد مشهود است. بر این اساس در نوشتار پیش­رو با هدف شناسایی مجموعه «حیله­ور» و تبیین وجوه متنوع ساختاری، گونه­شناسی و نحوه چیدمان فضایی و شاخصه های ملزوم آن ضمن کاربست رویکرد توصیفی تحلیلی به همراه بررسی­های میدانی در صدد پاسخ گویی به پرسش تحقیق می­باشد. ۱ دستکند «حیله­ور» بر اساس ساختار معماری در زمره کدام نوع از دسته­بندی­های آثار دستکند قرار داشته و بارزه­های فنی و الگوهای ارتباطی آن در حوزه نحو فضا چگونه است؟ یافته­ها حاکی از شناسایی ۴۸ کران زیرزمینی در دستکند «حیله­ور» می­باشد که به لحاظ ریخت شناسی جزء آثار دستکند عمودی در دل بستر طبیعی زمین به صورت پیوسته و خطی بوده و از منظر گونه­شناسی نیز دربردارنده کاربری سکونتگاهی معیشتی با اولویت فعالیت­های دامداری می­باشد. نتایج نشان دهنده عمق کم در نحو فضا با هم­پیوندی بالا و راندمان عملکردی مناسب در کران­ها به همراه تعامل هوشمندانه میان فعالیت­های انسانی و محیط طبیعی بوده (الگوبرداری از طبیعت) که خود، هم­سو با شرایط اقلیمی و با کمترین مداخله در چشم­انداز محیطی اثر می­باشد.

کلیدواژه ها:

معماری دستکند ، زیستگاه تاریخی حیله ور ، سکونت گاه زیرزمینی ، معماری بومی ، نحو فضا