عوامل شناختی موثر در تاب آوری از منظر قرآن کریم

زمینه: در طول زندگی، انسان با فشارها و استرس های زیادی مواجه می شود که ممکن است به نگرش منفی و احساس پوچی منجر شود بنابراین، داشتن سرمایه ای برای مقابله با این مشکلات اهمیت زیادی دارد. این سرمایه می تواند شامل مهارت های شناختی، روانی، اجتماعی و فرهنگی باشد که به فرد کمک می کند تا از چالش ها عبور کند. هدف: هدف این پژوهش، شناسایی عوامل شناختی موثر بر تاب آوری از منظر قرآن کریم است؛ بنابراین این پژوهش به دنبال شناسایی عواملی است که در آیات قرآن کریم به فراوانی از آن ها بیان شده است و می تواند از عوامل شناختی موثر در تاب آوری باشد. روش: این پژوهش با رویکرد کیفی و با استفاده از روش تحلیل مضمون (Thematic Analysis) انجام شد. داده های پژوهش تمامی آیات قرآن کریم است. به این صورت که آیات مرتبط با تاب آوری در بعد شناختی شناسایی شد و به کمک نرم افزار جامع قرآن کریم مفاهیم آیات استخراج گردید. جهت کشف الگوی تاب آوری در قرآن کریم داده ها کدگذاری و در قالب شبکه مضامین دسته بندی شد. یافته ها: در فرآیند کدگذاری داده ها ۹۹ کدباز استخراج شد؛ که با حذف موارد تکراری و ادغام موارد مشابه ۷ کد محوری به دست آمد. در نتیجه مفاهیم مرتبط با عوامل شناختی تاب آوری در چهار حوزه اصلی شناسایی شد: ۱. در حوزه دنیاشناسی، هدف اصلاح جهت گیری غایت نگرانه انسان است تا سطح چالش پذیری انسان ارتقاء یابد. ۲. تعمیق توحیدباوری در جهت تقویت اعتماد به نفس و امیدبخشی در مواجهه با چالش ها تاکید دارد. ۳. معادباوری: به عنوان عاملی که به فرد امید به جبران می دهد، می تواند به افزایش تاب آوری فرد کمک کند. ۴. قضا و قدر: به پذیرش حوادث و تقدیر الهی اشاره می کند. این مفاهیم نشان دهنده تاثیر اساسی باورهای دینی در ارتقاء تاب آوری فردی و اجتماعی است. نتیجه گیری: با توجه به مفاهیم کشف شده در این پژوهش، می توان با تبیین و عملیاتی کردن این مفاهیم، به تقویت مهارت تاب آوری در افراد جامعه، به ویژه در میان کسانی که دچار مشکلات جدی هستند پرداخت. این رویکرد می تواند به افراد کمک کند تا با درک بهتر از عوامل شناختی و دینی مرتبط با تاب آوری، بهبود قابل توجهی در توانمندی های خود برای مقابله با چالش ها و سختی های زندگی به دست آورند.

کلیدواژه ها:

تاب آوری ، تحلیل مضمون ، توحید باوری ، ایمان باوری ، قضا و قدر ، دنیا در قرآن