کاربست مدل گراف برای تحلیل معنایی افعال پایه ی زبان فارسی و بررسی آن در جامعه ی فارسی آموزان

پژوهش میان رشته ای حاضر، در چارچوب کلی زبانشناسی شناختی، معناشناسی واژگانی (شناختی) و زبانشناسی رایانشی و با استفاده از نظریه ی گراف به تعیین و تحلیل شبکه ی معنایی 50 فعل پایه ی پربسامد فارسی می پردازد. این افعال از فهرست های تاییدشدهی عبادی و همکاران (1393)، بی جن خان و همکاران (1393) و صحرایی و همکاران (1396) انتخاب شدند تا قوی ترین و پربسامدترین روابط مفهومی و درون زبانی میان آنها با ارائه ی مشخصات گراف ترسیم شده توسط جامعه ی فارسی آموزان، مشخص گردد. روش پژوهش میدانی، جامعه ی آماری شامل سه گروه، حجم نمونه برای آزمون شوندگان هر گروه 101 نفر، و ابزار پژوهش پرسشنامه بوده است. با استفاده از نرم افزارهای جاوا و پایتون، اطلاعات مستخرج از پرسش نامه ها در قالب یک فایل متنی قرار گرفت و گراف های اجتماعی و اشتراکی ترسیم شدند. در این پژوهش، آزمون شوندگان گروه دوم و سوم ابتدا با گروه اول و سپس با یکدیگر مقایسه شدند. یافته های پژوهش نشان می دهد الگوی گراف ترسیم شده برای فارسی ‍زبانان بازتاب-دهنده ی روابط مفهومی ترادف (12.60درصد)، تضاد معکوس (16.71درصد)، چندمعنایی (11.4درصد)، استلزام (23.85درصد)، شامل روابط "نوعی از" (شمول معنایی) (17.35درصد) و "جزئی از" (6.5 درصد) و روابط درونزبانی باهم آیی (29.61درصد) و سببی (6.45درصد) می باشد. الگوی گراف گروه دوم بازتاب دهنده ی روابط مفهومی ترادف (6.45درصد)، تضاد معکوس (34.94درصد)، چندمعنایی (7.79درصد)، رابطهی معنایی استلزام (11.55درصد)، شامل روابط "نوعی از" (8.60 درصد)، "جزئی از" (2.41درصد) و همچنین، رابطه ی درونزبانی باهم آیی (28.22درصد) می باشد. الگوی گراف ترسیم شده برای گروه سوم بازتاب دهنده ی روابط مفهومی ترادف (7.27درصد)، تضاد معکوس (31.32درصد)، چندمعنایی (2.21 درصد)، رابطهی معنایی استلزام (24.67 درصد)، شامل روابط "نوعی از" (شمول معنایی) (22.46درصد)، "جزئی از" (2.21درصد) و باهم آیی (34.49درصد) می-باشد. دستاورد این پژوهش شناسایی شبکهی معنایی این افعال در واژگان ذهنی فارسی زبانانی است که زبان مادری آن ها نیز فارسی است که می توان از آن در بهینه سازی تهیه و تدوین مواد درسی دروس پایه برای فارسی آموزان غیرفارسیزبان و همچنین، استفاده از روش های نوین آموزشی، نظیر آموزش خوشه ای افعال، استفاده نمود. همچنین، تعداد پیوندهای مثلثی و یال های ترسیم شده ی بیشتر در گراف اجتماعی دوزبانه های ایرانی نشان می دهد که می توان از ظرفیت دسترسی به دو گنجینه ی واژگان برای بهبود بخشیدن و ارتقاء آموزش زبان فارسی به عنوان زبان دوم استفاده کرد.

کلیدواژه ها:

زبانشناسی شناختی ، معنی شناسی واژگانی (شناختی) ، شبکه ی معنایی ، نظریه ی گراف ، تناوبهای نحوی دوگانه ، دوزبانگی ، فارسی آموزان.