تحلیل اقلیمی و ارزیابی ماهواره ای وضعیت خشکسالی استان دهوک اقلیم کردستان عراق

زمینه و هدف: خشکسالی یکی از بلایای طبیعی رایج و مکرر است که به طور قابل توجهی بر بخش کشاورزی و اقتصادی-اجتماعی مناطق خشک و نیمه خشک تاثیر می گذارد. بنابراین، درک ویژگی های تکامل و گسترش انواع مختلف خشکسالی، اطلاعات مفیدی در مورد راهکارهای سازگاری و کاهش خسارات ناشی از خشکسالی بر تولید محصولات کشاورزی، پوشش گیاهی و غیره ارائه می دهد. هدف از این تحقیق ارزیابی خشکسالی با استفاده از شاخص بارندگی استاندارد شده (SPI) و شاخص نرمال شده اختلاف پوشش گیاهی NDVI در استان دهوک، منطقه کردستان عراق می باشد.

روش بررسی: در این تحقیق بر اساس داده های هواشناسی، تصاویر ماهواره ای وضعیت اقلیمی استان و شهر دهوک به منظور پایش خشکسالی، مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفت. ابتدا مولفه های اقلیمی از جمله میانگین ماهانه و سالانه بارندگی و دمای ایستگاههای هواشناسی استان دهوک (دهوک، آکری و آمیدی) طی ۶ سال( ۲۰۲۰ – ۲۰۱۵ ) استخراج شد. سپس با استفاده از پارامترهای هواشناسی طبقه بندی اقلیمی بلر و دومارتن اقلیم سه ایستگاه هواشناسی استان دهوک تعیین گردید. همچنین به منظور ارزیابی خشکسالی از شاخص بارندگی استاندارد شده (SPI) و شاخص نرمال شده اختلاف پوشش گیاهی NDVI طی سالهای ( ۲۰۲۰ – ۲۰۱۵ ) استفاده شده است.

یافته ها: بر اساس طبقه بندی اقلیمی بلر هر سه شهر دهوک، آکری و شهر آمیدی جزو مناطق نیمه مرطوب به شمار می آیند. همچنین بر اساس طبقه بندی اقلیمی دومارتن شهر دهوک جزو مناطق نیمه خشک و دو شهر آکری و آمیدی جزو مناطق نیمه مرطوب طبقه بندی شده اند. با توجه به شاخص SPI مشخص شد که خشک ترین ماه در ژوئن سال ۲۰۱۷ با SPI ۶۷/۱- (بسیار خشک) و مرطوب ترین ماه در مارس سال ۲۰۱۹ با SPI ۴۸/۳ (شدیدا مرطوب) اتفاق افتاده است. سپس با استفاده از شاخص NDVI درصد پوشش گیاهی استان دهوک نیز طی ۶ سال ( ۲۰۲۰ – ۲۰۱۵) استخراج گردید. شاخص های درصد پوشش گیاهی خوب و متوسط از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷ روند کاهشی داشته اند، به طوری که در سال ۲۰۱۷ نسبت به سالهای دیگر کمترین (خشک ترین) شده است. شاخص درصد پوشش گیاهی خوب طی دو سال ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ با سیر صعودی مواجه شده و تا حد مرطوب و بسیار مرطوب پیش رفته است. درصد پوشش گیاهی ضعیف از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷ روند افزایشی و در سالهای ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ روند کاهشی داشته است به طوری که با نتایج شاخص SPI در توافق و هماهنگی بسیار خوبی بوده است.

بحث و نتیجه گیری: مقادیر شاخص SPI نشان می دهد که سال ۲۰۱۷ خشکسالی در استان دهوک رخ داده است. به طوری که از ۲۰۱۵ روند خشکسالی آغاز شده، در سال ۲۰۱۶ تداوم یافته و در سال ۲۰۱۷ به اوج خود رسیده است. این مقادیر و روند منطبق بر درصد پوشش گیاهی در شهر دهوک بوده است. به عبارتی، مقادیر شاخص خشکسالی SPIبا استفاده از داده های ایستگاه های هواشناسی دهوک، آکری و آمیدی منطبق با شاخص پوشش گیاهی NDVI مستخرج از داده های ماهواره ای لندست می باشد.

کلیدواژه ها:

خشکسالی ، شاخص SPI ، شاخص پوشش گیاهی NDVI ، اقلیم کردستان ، سنجنده MODIS.