بهبود سبز شدن و برخی مولفه های رشدی و فیزیولوژیکی کلزا (Brassica napus) با آبشویی ترکیبات دگرآسیب بقایای سویا، سیاهدانه، بادرشبو و شوید

چکیده مبسوط  مقدمه: گیاهان بسیاری از مواد شیمیایی فعال زیستی را از بخش های مختلف مانند برگ، ساقه و ریشه از طریق سازوکار های مختلف به محیط پیرامون خود منتشر می کنند. این مواد شیمیایی زیست فعال اغلب به عنوان مواد آللوشیمیایی نامیده می شوند. ترکیبات دگرآسیب نقش عمده ای در کاهش رشد و جوانه زنی محصولات زراعی دارند. مواد و روش ها: در این مطالعه اثر آبشویی بر کاهش سمیت چهار گیاه سویا، سیاهدانه، بادرشبو و شوید بر سبز شدن و رشد اولیه کلزا مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار در سال ۱۳۹۵ در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد انجام شد. تیمارها شامل شامل چهار نوع گیاه پیش کاشت (سویا، سیاهدانه، بادرشبو و شوید) و سه سطح آبشویی (بدون آبشویی، یکبار آبشویی و دوبار آبشویی) بودند. تیمار بدون آبشویی به منظور یکسان بودن رطوبت محیط از کف آبیاری شد. پنج روز بعد از آبشویی اول تیمارهای دو بار آبشویی دوباره از سطح آبیاری شدند. پنج روز بعد از آبشویی دوم زمانی که رطوبت خاک برای کشت مناسب بود در هر گلدان ۱۰ بذر کلزا در عمق ۳ سانتی متری خاک با فاصله معین کشت شد. پس از سه هفته گیاهچه های کلزا از گلدان خارج و صفات مورد نظر اندازه گیری شد. یافته ها: نتایج نشان داد ویژگی های رشدی کلزا به استثنای طول ریشه تحت تاثیر بقایای گیاهی و آبشویی قرار گرفت. در شرایط بدون آبشویی، بقایای چهار گیاه سرعت و میزان سبز شدن کلزا را کاهش دادند و بیشترین کاهش سبزشدن کلزا در استفاده از بقایای سیاهدانه به میزان ۵/۷ درصد ثبت شد. در شرایط آبشویی طول برگ کلزا افزایش یافت و این افزایش در تیمار دو بار آبشویی بیشتر بود. این روند نشان می دهد با افزایش میزان دفعات آبشویی به احتمال زیاد مواد بازدارنده بیشتری از خاک خارج می شود و شرایط برای جوانه زنی و رشد کلزا فراهم می گردد. بیشترین وزن خشک ریشه کلزا در تیمار یکبار آبشویی مشاهده گردید. وزن خشک برگ کلزای رشد یافته در بقایای شوید و سویا با یک بار آبشویی بیشتر شد در حالی که وزن خشک کلزا رشد یافته در بقایای سیاهدانه و بادرشبو در شرایط دو بار آبشویی افزایش بیشتری نشان داد. نتایج نشان می دهد که چهار گیاه مورد مطالعه دارای مواد بازدارنده رشد کلزا هستند. با آبشویی می توان این اثر را تخفیف داد. نتایج حاکی از آن است که شاخص پاسخ کلزا در خاک حاوی بقایای سیاهدانه و بادرشبو با دوبار آبشویی بیشتر است و در خاک حاوی بقایای گیاهی شوید یکبار آبشویی کفایت می کند. در خاک حاوی بقایای گیاهی سویا در صورت انجام یکبار و دوبار آبشویی شاخص پاسخ تقریبا یکسان بود. نتیجه گیری: به طور کلی نتایج حاصل نشان داد که اعمال یک مرحله آبشویی قبل از کاشت کلزا سبب کاهش اثرات بازدارنده بقایای گیاهی بر جوانه زنی و رشد کلزا می گردد. لذا پیشنهاد می شود در اکوسیستم های زراعی که کلزا پاییزه در تناوب زراعی است بایستی در شرایط وجود بقایای گیاه سویا، سیاهدانه، بادرشبو و شوید از کشت کلزا خودداری کرد تا اثرات ممانعت کننده رشد کلزا از بین رود و در مناطقی که محدودیت آب آبیاری امکان انجام آبشویی را محدود می نماید بارندگی پاییزه می تواند به عنوان آبشویی عمل کرده و اثر ترکیبات آللوپاتیک را کاهش دهد. در صورت عدم امکان آبشویی بایستی از کشت کلزا در داخل بقایای این گیاهان خودداری کرد. جنبه های نوآوری: ۱- آبشویی می تواند اثر ترکیبات آللوپاتیک را با سبز شدن کلزا تقلیل دهد. ۲- ترکیبات آللوپاتیک برخی گیاهان مانند سیاهدانه در برابر دو مرحله آبشویی پاسخ بهتری را نشان داد.

کلیدواژه ها:

Allelopathy ، Emergence rate ، Phytotoxicity ، Response index ، دگرآسیبی ، سمیت گیاهی ، سرعت سبز شدن ، شاخص پاسخ