کمی سازی تغییرات رطوبت نسبی و محتوی رطوبت بذر ارقام کلزا در دماهای مختلف با استفاده از منحنی تعادل هیگروسکوپی

مقدمه: بذرها نیز همانند سایر مواد دارای خاصیت هیگروسکوپی بوده و با محیط اطراف خود تبادل رطوبتی دارند. تغییرات رطوبتی بذرها طی انبارداری به ماهیت هیگروسکوپی آن ها وابسته است و این ویژگی نقش مهمی در تعیین کیفیت و طول عمر بذرها دارد. ازطرفی مطالعه خصوصیات هیگروسکوپی بذرها می تواند علاوه بر مطالعات انبارداری در مباحث تجاری مانند خشک کردن و فراوری بذر نیز مورد استفاده قرار بگیرد. از این رو در این پژوهش رابطه رطوبت بذر و رطوبت نسبی در بذر ارقام کلزا مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت. مواد و روش ها: در این مطالعه به بررسی رابطه رطوبت نسبی محیط و محتوی رطوبت بذر سه رقم کلزا در دماهای ۱۰، ۲۰ و ۳۰ درجه سلسیوس با استفاده از منحنی های تعادل هیگروسکوپی پرداخته شد. به این منظور منحنی های دفع و جذب آب به طور جداگانه مورد بررسی قرار گرفتند. منحنی های جذب و دفع آب به ترتیب با خشک کردن بذرها در رطوبت نسبی یک درصد و آبگیری بذرها در رطوبت نسبی ۱۰۰ درصد و پس از آن با انتقال به رطوبت های نسبی و دماهای مختلف و در نهایت تعیین محتوی رطوبت تعادلی بذرها به دست آمدند. لازم به ذکر است به منظور ایجاد رطوبت های نسبی مختلف از محلول های وزنی گلیسرول و اسید سولفوریک استفاده شد. در نهایت نیز کمی سازی رابطه محتوی رطوبت بذرها و رطوبت نسبی با کمک مدل دی آرکی-وات انجام گرفت. یافته ها: نتایج حاکی از آن بود که محتوی رطوبت بذرها بسته به رقم و دما در رطوبت های نسبی مختلف متفاوت بود. همچنین در تمامی ارقام و دماها بین منحنی های دفع و جذب آب اختلاف وجود داشت؛ و بطور کلی منحنی های دفع بالاتر از منحنی های جذب آب قرار گرفتند. بین ارقام مختلف از لحاظ محتوی رطوبت بذر در دماهای مختلف بیشترین اختلافات در رطوبت نسبی ۱۰۰ درصد مشاهده شد و در رطوبت های نسبی پایین تر این اختلاف کمتر بود. همچنین در مجموع بیش ترین مقدار رطوبت بذر ارقام کلزا در دمای ۲۰ درجه سلسیوس و رطوبت نسبی ۱۰۰ درصد و کمترین مقدار رطوبت بذر نیز در دمای ۳۰ درجه سلسیوس و رطوبت نسبی ۱ درصد مشاهده شد. نتیجه گیری: با توجه به یافته های این آزمایش مشخص شد رابطه محتوی رطوبت بذرها و رطوبت نسبی از یک تابع سیگموئیدی تبعیت می کند و همچنین این رابطه بسته به رقم و دما می تواند دارای تفاوت هایی باشد. بین منحنی های جذب و دفع آب اختلاف وجود داشت. این اختلاف یا فاصله بین منحنی جذب و دفع آب که هیستریس نام دارد، نشان داد معمولا رطوبت بذرها در یک رطوبت نسبی ثابت در حالتی که بذرها درحال آبگیری هستند نسبت به حالتی که درحال کاهش رطوبت هستند کم تر است که همین امر سبب بالاتر قرار گرفتن منحنی دفع نسبت به منحنی جذب می باشد. جنبه های نوآوری: چکیده مبسوط پاسخ به منحنی های تعادل هیگروسکوپی در بذر ارقام مختلف کلزا مقایسه گردید. از محلول های اسید سولفوریک و گلیسرول به منظور ایجاد رطوبت های نسبی مختلف استفاده گردید.

کلیدواژه ها:

Water absorption ، Water desorption ، Hysteresis ، Seed storage ، Moisture changes modeling ، جذب آب ، دفع آب ، هیستریس ، انبارداری بذر ، مدل سازی تغییرات رطوبتی