کمی سازی جوانه زنی بذر گوآر (Cyamopsis tetragonoloba) نسبت به دما

چکیده مبسوط مقدمه: گوآر با نام علمی Cyamopsis tetragonoloba L.، گیاهی از خانواده بقولات است. صمغ گوار (حاصل آندوسپرم موجود در بذر) در بسیاری از صنایع مانند صنایع دارویی و غذایی، صنعت کاغذ، معدن، نفت و حفاری، نساجی و تولید مواد منفجره مورد استفاده قرار می گیرد. مدل سازی روشی است که در پیش بینی مراحل رشدی گیاه و تعیین واحدهای حرارتی مورد نیاز در هر مرحله رشدی بخصوص جوانه زنی کاربرد فراوان دارد. با توجه به کاربردهای مهم درمانی و صنعتی گیاه گوآر و نبود اطلاعات و گزارش های کافی مبنی بر تعیین دماهای کاردینال این گیاه، هدف از انجام این پژوهش بررسی اثر دما بر صفات جوانه زنی و رشد اولیه گیاهچه و پیش بینی دماهای کاردینال (حداقل، بهینه و حداکثر) جوانه زنی این گیاه بود. مواد و روش ها: این پژوهش در آزمایشگاه علوم و تکنولوژی بذر دانشکده کشاورزی سرایان دانشگاه بیرجند در سال ۱۳۹۶ اجرا گردید. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با ۸ سطح تیمار دمایی شامل دماهای ۵، ۱۰، ۱۵، ۲۰، ۲۵، ۳۰، ۳۵ و ۴۰ درجه سلسیوس و ۵ تکرار انجام شد. صفات درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی روزانه، متوسط جوانه زنی روزانه، طول ساقه چه، طول ریشه چه و طول گیاهچه اندازه گیری و محاسبه شد. دماهای کاردینال جوانه زنی با استفاده از تجزیه و تحلیل رگرسیونی و به کمک مدل های ارائه شده (مدل های رگرسیون غیرخطی لجستیک، دوتکه ای، چند جمله ای درجه دوم و درجه سوم) و با استفاده از سرعت جوانه زنی محاسبه شد. مقایسه میانگین ها با آزمون دانکن در سطح احتمال پنج درصد صورت گرفت. برای رسم نمودارهای سرعت جوانه زنی در برابر دما (برازش مدل های مختلف) از نرم افزار سیگماپلات استفاده شد. یافته ها:  نتایج نشان داد که تاثیر سطوح مختلف دما بر جوانه زنی بذر گوآر بر سه مولفه درصد، سرعت و متوسط جوانه زنی بذر معنی دار بود. با توجه به نتایج بدست آمده کمترین مقادیر مربوط به درصد، سرعت و متوسط جوانه زنی در دماهای ۵، ۱۰ و ۴۰ درجه سلسیوس بدست آمد و بیشترین مقادیر مربوط به سرعت جوانه زنی در دمای ۱۵ درجه سلسیوس و همچنین بیشترین مقادیر مربوط به درصد جوانه زنی و متوسط جوانه زنی در دمای ۳۵ درجه سلسیوس مشاهده شد. نتایج تاثیر سطوح مختلف دما بر رشد گیاهچه گوآر نشان داد که تاثیر دما بر سه مولفه طول گیاهچه، ساقه چه و ریشه چه بذر معنی دار شد. به طوری­که کمترین مقادیر مربوط به طول گیاهچه، ساقه چه و ریشه چه در دماهای ۵، ۱۰ و ۴۰ درجه سلسیوس مشاهده گردید. بیشترین طول گیاهچه و ساقه چه در دمای ۳۰ درجه سلسیوس بود. نتیجه گیری:  کمی سازی واکنش جوانه زنی بذر گوار به سطوح مختلف دما با استفاده از چهار تابع دوتکه ای، لجستیک، چندجمله ای درجه دو و درجه سه صورت گرفت. مدل رگرسیون چندجمله ای درجه دو براساس ضریب تبیین (R۲) و میزان انحراف، برازش مناسب و معنی داری با داده های مربوط به سرعت جوانه زنی در مقابل متغیر مستقل دما داشت. براساس پارامترهای مدل مذکور دمای بهینه جوانه زنی گوآر، ۰۵/۲۶ درجه سلسیوس بدست آمد و دمای حداقل و حداکثر جوانه زنی گوآر به ترتیب ۰۹/۶ و ۴۰ درجه سلسیوس محاسبه شد. جنبه های نوآوری: پیش بینی دماهای کاردینال جوانه زنی بذر گوار امکان سنجی شد. تاریخ کاشت گوآر بر اساس دماهای کاردینال جوانه زنی قابل پیش بینی گردید.

کلیدواژه ها:

Cardinal temperature ، Cubic model ، Germination rate ، Gouar ، دمای کاردینال ، سرعت جوانه زنی ، گوآر ، مدل چندجمله ای درجه سه