اثر تنش کم آبی و محلول پاشی گیاه مادری بر خصوصیات جوانه زنی بذرهای تولیدی سه رقم جو (Hordeum vulgare)

چکیده مبسوط مقدمه: جو چهارمین غله زراعی در دنیا و در ایران دومین غله در تامین نیازهای غذایی است. با توجه به رشد جمعیت و کمبود غذا، بررسی راهکارهای افزایش تولید از اهمیت خاصی برخوردار است. بذرهای با کیفیت و دارای بنیه بالاتر در مواجه با تنش­های زنده و غیرزنده، بهتر سبز شده و گیاهچه قوی تر با بنیه بالاتری دارند. به نظر می­رسد یکی از راه­کارهای مناسب در جهت کاهش یا تعدیل اثر تنش بر عملکرد، محلول­پاشی با عناصر ریزمغذی می­باشد که می­تواند بر جوانه­زنی و بنیه بذرهای تولیدی نیز موثر باشد. این پژوهش با هدف بررسی اثر تنش کم آبی و محلول­پاشی گیاه مادری برخصوصیات جوانه­زنی و بنیه بذرهای سه رقم جو، انجام گردید. مواد و روش­ها: آزمایش  جوانه زنی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار روی بذرهای حاصل از یک آزمایش مزرعه ای انجام شده در ایستگاه تحقیقات کشاورزی کبوترآباد اصفهان در سال زراعی ۹۷-۱۳۹۶ انجام شد. عامل اول محلول­پاشی در پنج سطح (بدون محلول­پاشی، سولفات روی (نیم درصد)، سولفات پتاسیم (نیم درصد)، اسید سالیسیلیک (۵/۱ میلی­مولار) و سوپراکسید دیسموتاز (۳ در هزار) در مرحله شروع پنجه­زنی با فاصله ۷ روز و در ۳ نوبت و عامل دوم ارقام جو در سه سطح (گوهران (متحمل به خشکی)، مهر (متحمل به شوری) و ارمغان (حساس به تنش) بودند. پس از برداشت بذور از تیمار تنش قطع آبیاری در انتهای فصل، صفات جوانه­زنی مورد ارزیابی قرار گرفتند. یافته­ها: محلول­پاشی گیاه مادری جو در شرایط تنش خشکی آخر فصل، تاثیر معنی­داری بر طول ریشه­چه و ساقه­چه، وزن خشک ریشه­چه و ساقه­چه، شاخص طولی و وزنی بنیه گیاهچه، ضریب آلومتری و یکنواختی جوانه­زنی بذر داشت. همچنین بین ارقام مورد مطالعه در شرایط کم آبیاری انتهای فصل، رقم گوهران توسعه بهتر ساقه چه و ریشه چه (شاخص وزنی بنیه گیاهچه) و یکنواختی جوانه زنی گیاهچه بالاتری داشت. نتیجه­ گیری: محلول پاشی سولفات روی و سولفات پتاسیم روی رقم های مختلف جو،  شرایط متابولیکی مناسبی را در بذر بوجود آورده، که به دلیل توسعه بهتر ریشه چه و وزن خشک بیشتر آن نسبت به توسعه ساقه چه  و در نتیجه ضریب آلومتری بالاتر و استقرار بهتر گیاهچه (یکنواختی جوانه زنی گیاهچه) می­تواند شرایط رشد بهتری را در شرایط تنش خشکی فراهم نماید. جنبه­ های نوآوری: ۱- در شرایط تنش خشکی انتهای فصل، رقم جو گوهران به محلول پاشی پاسخ مثبت تری نشان داد. ۲- محلول­ پاشی­ های سولفات پتاسیم، سولفات روی و سوپراکسیددیسموتاز بر گیاه مادری رقم  جو گوهران در شرایط تنش خشکی آخر فصل، بیشترین طول ریشه­ چه، وزن خشک ریشه­ چه و وزن خشک ساقه­ چه را در بذرهای حاصل، ایجاد نمود.

کلیدواژه ها:

Potassium ، Zinc ، Salicylic acid ، Superoxide dismutase ، Seedling vigor index ، Alometric coefficient ،  پتاسیم ، روی ، اسید سالیسیلیک ، سوپراکسید دیسموتاز ، شاخص بنیه گیاهچه ،  ضریب آلومتری