ارزیابی اثر تنش شوری و خشکی بر ویژگی های جوانه زنی بذر علف هرز کاتوس (Cynanchum acutum)

چکیده مبسوط مقدمه: کاتوس (علف خرس)، علف هرزی چندساله با نام علمی Cynanchum acutum L. می باشد. کاتوس از طریق تولید مثل زایشی و تکثیر رویشی بقای خود را حفظ می کند. این علف هرز عمل برداشت را در بسیاری از محصولات کشاورزی از جمله پنبه، ذرت، چغندرقند و گندم با مشکلاتی روبرو می کند. در سال های اخیر این علف هرز در مزارع نیشکر باعث خسارت فراوانی شده است. اهمیت شرایط محیطی و نقش آن در کنترل علف های هرز می تواند مهم باشد، لذا هدف از انجام این پژوهش بررسی تاثیرات تنش های خشکی و شوری بر ویژگی های جوانه زنی بذر این علف هرز می باشد. مواد و روش ها: به منظور بررسی اثر تنش شوری و خشکی بر بذر علف هرز کاتوس دو آزمایش جداگانه در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار در سال ۱۳۹۴ - ۱۳۹۳ در آزمایشگاه بخش مطالعات کاربردی کشت و صنعت نیشکر حکیم فارابی خوزستان انجام گرفت. این آزمایش روی بذر علف هرز کاتوس جهت تعیین آستانه تحمل به تنش شوری و خشکی و شناخت بهتر اکولوژی بذر علف هرز کاتوس اجرا گردید. تیمارهای آزمایش اول شامل سطوح مختلف تنش شوری (صفر، ۵/۲، ۵/۴، ۵/۶، ۵/۸، ۵/۱۲، ۵/۱۶ و ۵/۲۰ دسی زیمنس بر متر) و آزمایش دوم شامل ۷ سطح تنش خشکی (پتانسیل اسمزی) (صفر، ۱-، ۳-، ۶-، ۹-، ۱۲- و ۱۵- بار) بودند. یافته ها: نتایج آزمایش شوری نشان داد که با افزایش تنش شوری از صفر به ۵/۲۰ دسی زیمنس بر متر صفات درصد جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه و وزن گیاهچه کاتوس به ترتیب ۶۱، ۸۰، ۹۱ و ۹۹ درصد نسبت به شاهد کاهش یافت. نتایج آزمایش خشکی نشان داد که با افزایش تنش خشکی از صفر به ۱۵- بار کلیه صفات مورد مطالعه (درصد جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه و وزن گیاهچه) کاتوس ۱۰۰ درصد نسبت به شاهد کاهش یافت و جوانه زنی مشاهده نشد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که در کلیه صفات، بین سطوح شوری و خشکی مختلف اختلاف معنی داری در سطح خطای یک درصد وجود داشت. در این آزمایش در تنش شوری در اکثر صفات به خصوص طول ریشه چه از مقدار سطح شوری از ۵/۸ دسی زیمنس بر متر به بعد و در تنش خشکی از سطح خشکی ۳- بار به بعد روند کاهشی سریع تری داشتند. نتیجه گیری: در نهایت به نظر می رسد که شناخت کافی در خصوص این علف هرز در جهت اتخاذ بهترین شیوه صحیح مبارزه مدیریتی و همچنین ارزیابی تاثیر تنش های محیطی بخصوص پاسخ به شوری و خشکی بذر این علف هرز می تواند ما را در یافتن روش های کنترل جدید یاری نماید. این می تواند به عنوان یک رهیافت اکولوژیکی مناسب و دوست دار محیط زیست در راستای کاهش مواد شیمیایی در کشاورزی پایدار استفاده شود. همچنین با توجه به تحمل کم این علف هرز به شوری و خشکی (بخصوص خشکی)، می تواند در برنامه های مدیریت علف هرز استفاده شود. به طور کلی با توجه به نتایج این تحقیق می توان اظهار داشت که در اکثر صفات آستانه تحمل این علف هرز به شوری بذر و خشکی به ترتیب ۵/۱۲ دسی زیمنس بر متر و ۶- بار به دست آمد. با تبدیل واحد شوری به خشکی، می توان نتیجه گرفت حساسیت این علف هرز به شوری بیشتر از تنش خشکی است. جنبه های نوآوری: ۱-بررسی خصوصیات جوانه زنی علف هرز کاتوس تحت تنش شوری و خشکی ۲-تعیین آستانه تحمل جوانه زنی بذر گیاه کاتوس به شوری و خشکی

کلیدواژه ها:

Osmotic potential ، Weed ، Strangle wort ، Environmental stresses ، Germination ، پتانسیل اسمزی ، علف هرز علف خرس ، تنش های محیطی ، جوانه زنی