اثرات شکار پیش از پراکنش بذر روی گونه های گون نادر و فراوان در منطقه کرسنک استان چهارمحال و بختیاری

چکیده مبسوط مقدمه: شکار سرنوشت مشترک اکثر بذرهای تولیدشده توسط گیاهان است. از دست رفتن بذرها در اثر شکار می تواند برای گیاهان زیان بار باشد و موجب نادر شدن گونه های گیاهی گردد زیرا گونه های نادر در برابر انقراض از طریق فرایندهایی که سازوکار های پراکنش گیاه را مختل می کنند آسیب پذیر هستند. لذا هدف از این تحقیق بررسی اثرات شکار بذر پیش از پراکنش، بین گونه های گون نادر و همتایان فراوان آن ها بود. مواد و روش ها: به منظور بررسی اثرات شکار پیش از پراکنش بذر، ۱۲ گونه گون شامل ۶ گونه گون با فرم رویشی علفی (شامل سه گونه با وضعیت نادر (A. caraganae، A. heterophyllus و Astragalus holopsilus) و سه گونه با وضعیت فراوان (A. angustiflorus، A. curvirostris و A. effusus) و ۶ گونه گون با فرم رویشی بوته ای (شامل سه گونه با وضعیت نادر (A. cephalanthus، A. camphylanthus و A. cemerinus) و سه گونه با وضعیت فراوان (A. verus، A. susianus و A. rhodosemius) در سال های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ مورد مقایسه قرار گرفت. از هر گونه تعداد ۲۰ پایه گیاهی و از هر پایه گیاهی تعداد ۱۰ غلاف (برای هر گونه ۲۰۰ غلاف)، به طور تصادفی انتخاب و هم برای غلاف ها و هم برای بذرهای این گونه ها پارامترهای سطح، محیط، طول، عرض، نسبت طول به عرض، کرویت و مسافت بین تقاطع طول و عرض از مرکز بذر اندازه گیری و مقایسه شد. همچنین توده غلاف و توده بذر، تعداد غلاف و بذر مورد حمله شکارگرها، تعداد بذر سالم، شکل غلاف و شکل بذر گونه ها مورد مقایسه قرار گرفت. یافته ها: نتایج به دست آمده از مقایسات میانگین ویژگی های ریخت شناسی بذر بین گونه های گون علفی و بوته ای نشان داد بیشترین و کمترین اندازه از سطح بذر، محیط بذر، طول بذر و عرض بذر، نسبت طول به عرض بذر، کرویت بذر و تقاطع طول و عرض بذر مربوط به گونه های گون فراوان بود. در مورد گونه های گون بوته ای بیشترین این ویژگی ها مربوط به گونه های گون فراوان و کمترین این ویژگی ها مربوط به گونه های گون نادر بود. نتایج ویژگی های ریخت شناسی غلاف بین گونه های گون علفی و بوته ای نشان داد بیشترین و کمترین این ویژگی ها مربوط به هر دو گروه گونه های گون فراوان و نادر بود. نتایج مقایسه میانگین ها در مورد توده بذر، تعداد بذر آسیب دیده، تعداد بذر سالم و شکل بذر تحت تاثیر فعالیت شکارگرهای پیش از پراکنش بین گونه های گون علفی نشان داد بیشترین و کمترین توده بذر و تعداد بذر آسیب دیده مربوط به گونه های گون فراوان بود. همچنین بیشترین و کمترین تعداد بذر سالم و شکل بذر مربوط به گونه گونه های گون نادر بود. در بین گونه های گون بوته ای بیشترین توده بذر، تعداد بذر آسیب دیده، تعداد بذر سالم و شکل بذر مربوط به گونه های گون فراوان بود. کمترین این ویژگی ها مربوط به گونه های گون نادر بود. نتیجه گیری: نتایج کلی نشان داد هر چه گونه ها قادر به تولید بذرهای با اندازه های بزرگتر و کوچکتر باشند وضعیت پراکنش بهتری دارند و هر چه توده بذر و توده غلاف گیاه بیشتر باشد و شکل بزرگ تری داشته باشند شکارگرها به میزان بیشتری به آن گونه ها حمله می کنند ولی میزان حمله شکارگرها منجر به نادر بودن گونه ها نمی شود. جنبه های نوآوری: ۱- نقش شکارگرهای پیش از پراکنش بذر روی گونه های گون نادر و فراوان بررسی شد. ۲- ویژگی های ریخت شناسی بذر و فرم رویشی گونه های گون نادر و فراوان مورد مقایسه قرار گرفت.

کلیدواژه ها:

Predatory insects ، Seed dispersal ، Species extinction ، Vegetation cover ، پراکنش بذر ، حشرات شکارچی ، انقراض گونه ای ، پوشش گیاهی