تحمل تنش شوری در ارقام گندم بهاره ایران در مرحله جوانه زنی

چکیده مبسوط مقدمه: مرحله جوانه زنی در گیاهان از جمله گندم مرحله ای بسیار حساس به تنش های زیستی و غیر زیستی می باشد. استقرار گیاه در مراحل اولیه رشد بویژه در مرحله جوانه زنی همواره از اهمیت بسزایی برخوردار است. تنش شوری یکی از تنش های غیر زیستی است که هر ساله منجر به خسارات بسیاری به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک می شود. بنابراین شناسایی و استفاده از ارقام متحمل به تنش شوری یکی از راه های موثر در کاهش اثرات منفی تنش شوری است. مواد و روش ها: در پژوهش حاضر عکس العمل ۶۴ رقم گندم بهاره در مرحله جوانه زنی به دو سطح تنش شوری (طبیعی به عنوان شاهد و تنش شوری ۱۲ دسی زیمنس بر متر نمک کلرید سدیم) با دو تکرار در قالب طرح لاتیس ساده در آزمایشگاه ژنتیک دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه بررسی شد. در طی هفت روز صفات درصد جوانه زنی، شاخص جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، انرژی جوانه زنی، بنیه بذر، میانگین زمان جوانه زنی و میانگین سرعت جوانه زنی و بعد از روز هفتم صفات طول گیاهچه، طول ساقه چه، طول ریشه چه، نسبت طول ساقه چه به طول ریشه چه، وزن تر گیاهچه، وزن خشک گیاهچه اندازه گیری شد. یافته ها: بین ارقام مورد مطالعه از نظر تمامی صفات شامل طول ریشه چه، طول ساقچه، طول گیاهچه، وزن تر و خشک گیاهچه، نسبت طول ساقچه به ریشه چه، شاخص جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، انرژی جوانه زنی، درصد جوانه زنی، بنیه بذر، میانگین زمان جوانه زنی و میانگین سرعت جوانه زنی تفاوت معنی داری در سطح احتمال یک درصد مشاهده شد. برپایه تجزیه به عامل ها، در هر دو شرایط طبیعی و تنش شوری، صفات مورد بررسی در چهار عامل اصلی گروه بندی شدند که این چهار عامل در شرایط طبیعی ۷۴/۹۲ درصد و در شرایط تنش شوری ۸۵/۹۳ درصد از تغییرات کل را توجیه نمودند. با استفاده از تجزیه خوشه ای، ارقام در شرایط طبیعی و تنش شوری به ترتیب در سه و دو خوشه گروه بندی شدند.  نتیجه گیری: براساس نتایج بای­پلات حاصل از تجزیه به عامل­ها و تجزیه خوشه ای، ارقام مغان ۲، بیستون، اکبری، مغان ۳، دستجردی، مرودشت، گهر و مهدوی بعنوان ارقام مطلوب و ارقام دریا، بم، تجن، سیستان، فرونتانا، کویر و افق بعنوان ارقام نامطلوب از نظر صفات مورد اندازه گیری در این آزمایش، معرفی شدند که می توانند در پروژه های به نژادی مورد استفاده قرار گیرند. جنبه های نوآوری: تنوع بالایی از نظر تحمل تنش شوری در بین ارقام گندم بهاره ایرانی در مرحله جوانه زنی مشاهده گردید. ارقام مهدوی، دستجردی، بیستون، اکبری، مغان ۲، مغان ۳، گهر و مرودشت به عنوان ارقام متحمل به تنش شوری در مرحله جوانه زنی شناسایی شدند.

کلیدواژه ها:

Bread wheat ، Germination ، Multivariate analysis ، Salinity stress ، تجزیه های چندمتغیره ، تنش شوری ، جوانه زنی ، گندم نان