احوال و آثار هنرمندان میناساز دوره قاجار

از هنرهایی که در ایران به آن توجه ویژه ای شده می توان به هنر فلزکاری اشاره کرد. هنر فلزکاری در هر دوره دچار تغییراتی گشته اما در دوره قاجار پیشرفت چشمگیری داشته و با تکنیک های گوناگونی اجرا شده است. یکی از شیوه های تزیین فلزات، هنر میناکاری است. این هنر در دوره قاجار مورد توجه پادشاهان و مقامات عالیرتبه کشور بوده است. برخی از آثار مینایی که توسط هنرمندان ماهر میناساز قاجار اجرا گشته امروزه در موزه ها و مجموعه های شخصی به یادگار باقی مانده است. پرسش پژوهش به این قرار است: کدامیک از هنرمندان دوره قاجار در زمینه میناسازی فعال بوده و چه تعداد آثار از هنرمندان برجا مانده است؟ پژوهش پیش رو بنیادی است و بر پایه مطالعات کتابخانه ها صورت گرفته است. نتایج پژوهش نشاندهنده این است که در میان هنرمندان قاجار، ۳۳ نفر از آنان به هنر میناسازی مشغول بوده اند که می توان آنان را به سه گروه تقسیم کرد. گروه اول هنرمندانی چون: محمدابراهیم، حسینعلی، محمدباقر، محمدجعفر، محمدعلی، ملک محمد میناکار، آقا ابراهیم نقاشباشی و ابوالقاسم ابن میرزا محمد هستند؛ که اطلاعات مکتوب و آثار رقم دار از آنها در منابع و مآخذ موجود است. گروه دوم، هنرمندانی نظیر حسین میناساز، محمدیوسف، عبداللطیف، محمدمحسن امیرکلهر، تقی بن محسن، عباسعلی میناساز، محمد نقاشباشی، محمدامین هستند که در برخی منابع اطلاعاتی از آنها وجود دارد اما آثاری از آن ها مشاهده نشده است. سومین گروه، شرححالی از آنها در اختیار نیست اما آثار رقم دارشان امروزه در موزه ها و مجموعه های شخصی قرار دارد؛ مانند میرزاباقر، محمدالحسنی، محمد ابن نجفعلی، حاج بابایوسف و محسن چلبی. لازم به ذکر است از بین ۳۳ هنرمند میناساز معرفی شده، رقم ۱۱ نفر از آنان، در بین آثار برجا مانده آن ها، مشاهده شده است. اوج فعالیت این هنرمندان در دوره سلطنت فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه بوده است.

کلیدواژه ها:

هنر قاجار ، میناکاری ، میناسازان قاجار ، رقم میناسازان