تجلی واژه نور و نمادپردازی عددی در گنبد خانه مسجد شیخ لطفالل

نمادپردازی عددی ریشه های کهن و تاریخی در فرهنگ و تمدن بشری دارد و تقریبا در تمام آثار به جا مانده تمدن های کهن قابل واکاوی است. بیشک یکی از رازهای هنر گذشتگان که شاید در زمان ساخت آثار برای مردمان آن روزگار قابل فهم و خوانش بوده است، راز به کارگیری اعداد جادوی و نمادین و مقدس بوده است. پژوهش هایی از این دست سعی دارند تا از این مفاهیم که دچار غبار روزگار شده اند، غبار روبی نمایند به گونه ای که برای مخاطبان امروزین مبرهن و آشکار گردد. این پژوهش بنیادی با روش توصیفی – تحلیلی و تطبیقی با بهره گیری از علم الحروف و علم الاعداد اسلامی برآن بوده است که به این سوالات پاسخ دهد: نخست این که چه مفهومی در پس تعداد ترنج های زیر گنبد مسجد شیخ لطف الله نهفته است؟ و دوم آن که در تعداد پنجره های گردنه گنبد این مسجد چه مفاهیمی نهفته است؟ روش داده اندوزی در این پژوهش به صورت کتابخانه ای انجام پذیرفته و به نتایج زیر دست یافته است. تعداد ترنج های کامل نقش زیر گنبد مسجد شیخ لطف الله، ۲۵۶ است و در »نور« عدد هستند که منطبق بر نام مبارک ۳۲ ردیف هشت تایی قرار گرفته اند و ۱۶ پنجره مشبک اسلیمی گردنه گنبد به صورتی نمادین منطبق با عدد چهارقل، عناصر اربعه، اسماء اربعه الهی، ملائکه اربعه (حاملین عرش)، ابعاد اربعه وجود آدمی، تسبیحات اربعه، هیولی و آیه الکرسی دارد. اینگونه نمادپردازی عددی باعث یکی شدن فرم و محتوا در هنر اسلامی می شود. با توجه به نگاه غالب عرفانی آن دوران و موآنست معماران و هنرمندان در دربار صفوی با علماء و عرفاء بزرگ و بهره گیری از مشورت و نظرات ایشان در کارخود احتمال زیادی وجود دارد که نمود این اعداد در این مسجد اتفاقی و سهوی نبوده باشد. این پژوهش انطباق کامل اعداد مشهود در مسجد شیخ لطف الله با اعداد نمادین مقدس در علم الاعداد اسلامی را تایید می نماید.

کلیدواژه ها:

مسجد شیخ لطف الله ، نور ، نمادپردازی عددی ، علم الاعداد ، علم الحروف