معرفی و تحلیل ویژگیهای کتاب آرایی نسخه خطی دیوان سلطان حسین بایقرا سال ۹۰۵ ه.ق محفوظ در موزه متروپولیتن

کتاب آرایی در دوره تیموریان، به ویژه با حمایتهای سلطان حسین بایقرا، به یکی از درخشان ترین دوره های هنری این سلسله تبدیل شد. سلطان حسین بایقرا که علاقه های ویژه به شعر و هنر داشت، نقش مهمی در حمایت از هنرمندان در هرات ایفا کرد و موجب رشد و تعالی کتاب آرایی در این دوره شد. یکی از نسخه های ارزشمند این دوره، دیوان سلطان حسین بایقرا است که اشعار آن به زبان ترکی جغتایی سروده شده است. این دیوان به ابعاد ۲۶.۷ ×۱۸.۴ سانتیمتر، به صورت دو ستونی و با خوشنویسی سلطان علی مشهدی، کاتب برجسته دوره، بر صفحات رنگی کتابت شده است. سلطان علی در پایان دیوان تاریخ اتمام آن را ۹۰۵ ه.ق درج کرده است. این نسخه دارای تزئینات متنوعی از جمله نقوش گیاهی، تذهیب، و جدول کشی است. در پژوهش حاضر، ویژگی های کتاب آرایی و خوشنویسی این دیوان مورد بررسی واقع شده است. هدف اصلی این پژوهش، بررسی و تحلیل ویژگی های کتاب آرایی و خوشنویسی این نسخه است. بهویژه، تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال است که دیوان سلطان حسین بایقرا چه ویژگی های برجسته ای در زمینه کتاب آرایی و تزئینات دارد و چگونه این ویژگی ها بیانگر اوج هنر کتاب آرایی تیموری است. تحلیل ها نشان می دهد که این نسخه با دیگر نسخه های همدوره اش از لحاظ تزئینات و جدول کشی شباهت دارد و صفحه آرایی دو ستونی آن از جمله ویژگی هایی است که در سایر نسخه های تیموری استفاده شده است. تزئینات نسخه در سه بخش اصلی شامل کتیبه های هندسی، نقوش گیاهی و ترنج در حاشیه ها، و نقوش واقع در اشکال جانوری، اساطیری و انسانی تنظیم شده است. نقش واقع از دوره های پیشین نیز در هنرها به کار می رفته و در دوره تیموری جایگاه خاصی در کتاب آرایی و تزئین صفحات نسخه ها پیدا کرده است.

کلیدواژه ها:

دوره تیموری ، نسخه خطی ، کتاب آرایی ، دیوان سلطان حسین بایقرا