شرایط و احکام قاضی در فقه امامیه

در فقه امامیه، حیطه قضاوت، مسوولیت سنگی نی است که مستلزم برخورداری از شایستگیهای متعدد و خاص است. از میان این شایستگیها، عقل و بلوغ، دو رکن اساسی و بنیادین به شمار می آیند که در فقدان آنها، صلاحیت قضاوت سلب می شود. این دو مفهوم، نه تنها از جنبه های نظری فقهی، بلکه در بستر اجتماعی و حقوقی نیز جایگاه ویژه و محوری دارند. درک صحیح از عقل در این مقام، به معنای عقل سالم و کارآمد است. عقل، به عنوان ابزار مهمی در تحلیل مسائل حقوقی، اخذ تصمیمات عادالنه و اعمال قضاوت صحیح، نقش تعیین کننده ای ایفا می کند. فقدان کامل یا نسبی این عقالنیت، عامل مهمی در کنار گذاشتن فرد از جایگاه قضاوت خواهد بود. مواردی مانند جنون، هذیان، یا اختلالات شدید روانی که توانایی تحلیل و تصمیم گیری را از فرد می گیرد، به عنوان نمونه هایی از فقدان این عقل سالم به شمار می آیند. اما بحث عقل تنها به مفهوم فقدان کامل عقالنیت ختم نمی شود. بلکه، در برخی موارد، درک ناقص از مسائل حقوقی و فقهی نیز، به ویژه در مورد مسائل پیچیده و ظریف، موجب می شود تا فرد به طور نسبی از صلاحیت قضاوت محروم گردد. اینگونه موارد، نیازمند بررسی دقیق و احتیاطی توسط فقهای برجسته و صاحب نظران خواهد بود.

کلیدواژه ها:

عقل ، قضاوت ، تصمیم گیری درست ، صلاحیت