بازخوانی و تحلیل واقعه مسجد گوهرشاد در زمان پهلوی اول: از روایت تا واقعیت

قیام گوهرشاد یکی از وقایع دوران حکومت رضاشاه و نخست وزیری محمد علی فروغی بود که در روز شنبه 21 تیر ماه 1314 اتفاق افتاد این قیام در اعتراض به اجباری کردن کلاه شاپو برای مردان بود در این هنگام علما در منزل آیت الله سید یونس اردبیلی جمع شدند و تصمیم گرفتند، آیت الله سیدحسین قمی به عنوان نماینده با رضاشاه گفت و گو کند تا این قضیه در مشهد اجرا نشود به همین منظور وی همراه فرزندان خود عازم تهران شد ولی آنجا بازداشت و ممنوع الملاقات گردید وقتی این خبر به مشهد رسید مردم در مسجد گوهرشاد تحصن کردند اما رضاشاه دستور پراکنده کردن مردم را داد. فتح الله پاکروان ، استاندار خراسان و ایرج مطبوعی ، فرمانده لشکر خراسان تصمیم گرفتند مسجد گوهرشاد را محاصره کرده و تیر اندازی کنند تا مردم پراکنده شوند در نتیجه عده زیادی از تحصن کنندگان کشته شدند. پس از سرکوب قیام نیز کسانی که نقش اساسی را ایفا می کردند مجازات شدند. سرکوب قیام مقدمه ای شد تا حکومت تقریبا 6 ماه پس از آن در 17 دی ماه 1314 کشف حجاب را در کشور رسمی کند. هدف این پژوهش بازخوانی و تحلیل واقعه مسجد گوهرشاد در زمان پهلوی اول: از روایت تا واقعیت میباشد. با توجه به ماهیت موضوع ، روش پژوهش حاضر توصیفی - تحلیلی خواهد بود. داده های این تحقیق با استفاده از فیش برداری از منابع کتابخان های گردآوری خواهد شد. در هر واقعه تاریخی سه مساله مورد توجه محققان قرار دارد: پیش مقدمه ، حادثه و تبعات واقعه که نیاز به بررسی و تدقیق و مطالعه دارند. واقعه گوهرشاد نیز از این امر مستثنی نبوده و نیاز به مطالعه و کنکاش از زوایای مختلف دارد. بالاخص این واقعه از روایت تا واقعیت مورد بازخوانی قرار نگرفته است و پژوهش های انجام گرفته فقط به یک و یا چند سوال در این خصوص جواب داده اند از سوی دیگر در اهمیت واقعه گوهرشاد و نیاز به بررسی مجدد آن میتوان به پیوند خوردن این قیام با سیاستها و همچنین هویت دینی و تحرکات و شکل گیری تشکلات بعدی اشاره کرد.

کلیدواژه ها:

واقعه مسجد گوهرشاد ، دوره پهلوی اول ، مشهد