بررسی دگردیسی شبیه زینب در نسخ دست نوشت تعزیه تکیه دولت و نقش احتمالی آن در شکل گیری انقلاب مشروطه

سیر تحول و تکوین شبیه زینب در نسخ دست نوشت تعزیه نامه دوره ناصری، بیان گر تاثیرپذیری شبیه مذکور از شرایط سیاسی آن دوره است. در این نوشته، نسخ دست نوشت تعزیه نامه ها بر اساس رویدادهای سیاسی-اجتماعی دوره ناصری بررسی شده است. ظهور روشن فکرها و رشد سوادآموزی در طبقه متوسط جامعه ناصری، زمینه تحول های اجتماعی و فرهنگی را ایجاد کرد و ورود مفاهیم جدید به ساختار اجتماعی-فرهنگی جامعه، به ویژه اعتراض به جای گاه حقیرانه زن، نشان گر تغییر تفکر جامعه و مخالفت با دیدگاه سنتی-جنسیتی است. آغاز دگرگونی های حاصل از تسلط غربی ها، سبب بیان اندیشه های نوین و رویش جوانه های انقلاب مشروطه شد. تعزیه نامه های به جا مانده از دوره ناصری، منابعی موثق از شرایط اجتماعی-سیاسی و فرهنگی آن زمان است و می تواند تصویری روشن از چگونگی سیر تحول شبیه زینب در بستر سیاسی روایت های مربوطه، متناسب با دگرگونی جامعه و جای گاه زن در آن زمان ارائه دهد. پژوهش گر می کوشد با بررسی اوضاع اجتماعی و سیاسی آن دوره، پیدایش انقلاب مشروطه را بر اساس سیر تحول شبیه زینب، واکاوی کند. بهره گیری شاعر تعزیه ساز از مضامین تازه ی اجتماعی و سیاسی و توجه به شبیه زن، سبب بسط و گسترش مفاهیم تجدد در قالب روایت های داستانی و پردازش شبیه زینب شده است. چهارچوب نظری این نوشته بر نظریه «نقش واره پویا» از «بی بکر من» مبنی بر پویایی ساختار نقش واره در مقابل کنش متقابل شکل گرفته است. روش تحقیق نیز بر اساس تقابل تحول های تاریخی دوره ناصری و بازتاب آن بر دگرگونی شبیه زینب در تعزیه نامه های دوره ناصری، هم چنین تغییر جای گاه زن از ساختار سنتی اجتماعی به سوی تجددگرایی است.

کلیدواژه ها:

شبیه خوانی ، دوره ناصری ، دگرگونی ، شبیه زینب ، انقلاب مشروطه