مطالعه و تحلیل نحوه مکان گزینی و ساختار شهری شهر نخستین بغداد بر اساس منابع تاریخی

شهر بغداد دومین پایتخت خلفای عباسی و مهمترین شهر جهان اسلام تا قرن ۵ ه می رفت. شهر بغداد نمادی بزرگ و زیبا جهت نمایش جلال و شکوه خلفای عباسی و نمادی از هنر معماری و شهرسازی دوران اسلامی بود. بر اساس منابع تاریخی، ساخت این شهر در سال ۱۴۵ ه ق توسط منصور شروع و پنج سال بعد به اتمام رسید. این شهر حدود ۵۰۰ سال به عنوان پایتخت بلامنازع عباسیان مطرح بود و طی این مدت نقش بسیار مهم و تعیین کننده ای در تحولات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و مذهبی و جهان اسلام ایفا نمود. طرح و فرم کلی این شهر به صورت مدور طراحی شده و دارای برج و باروخ بود. در این زمینه منابع مختلافی توصیفاتی کلی در بابت طرح و ساختار شهری آن داشته اند و بر همین اساس پژوهشگران و محققین پلان های متفاوتی از شهر بغداد نخستین ارائه داده اند ولی هیچ کدامه صورت مشخصه به تاریخچه شکل گیری و روند ساخت و نیز ویژگی ها و ساختارهای شهری طولانی خلافت، رشد جمعیت و توسعه شهر از یک سو، ویرانی های ناشی از لشکرکشی های ساخت های مداوم و عدم استفاده از مصالح به دوام از سوی دیگر، موجب تغییرات اساسی در ساختار شهر بغداد زمان منصور شده است. به گونه ای که امکان مطالعه ساختارهای شهری و معماری اولیه آن، بر اساس منابع تاریخی و با توجه به اهمیت و جایگاه ویژه این شهر در جهان اسلام، چندان امکان پذیر نیست. خوشبختانه با توجه به اهمیت و تحلیل تاریخی، می توان به مطالعه و بررسی نحوه مکان گزینی، طراحی و ساختارهای شهری یکی از مهمترین شهرهای جهان اسلام پرداخت. مقاله حاضر با شیوه توصیفی و تحلیل تاریخی، به مطالعه و تحلیل نحوه مکان گزینی، طراحی و نیز ساختارهای شهری شهر بغداد توسط خلیفه المنصور می پردازد.

کلیدواژه ها:

خلافت عباسی ، منصور ، شهر بغداد ، منابع تاریخی