بررسی مراحل تکوین وتکامل شهر سازی ایرانی - اسلامی در بستر تاریخی وکارکرد آن درابعاد فرا زمانی - مکانی

شهر سازی ایرانی- اسلامی متاثر از جهان بینی اسلامی و ارزشهای فرهنگی و اجتماعی در فرایند تاریخی آن شکل گرفته است. در شهرسازی ایرانی - اسلامی ارتباط و پیوستگی بین عناصر شهری از جمله مسجد، بازار، مدرسه با سایر ارکان و زیرساختهای شهری در هم تنیدگی معنایی داشته و با معماری و طراحی منحصر به فرد به انتقال مفاهیم، معنا، ارزشهای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی میپردازد. از طرفی نهاد حاکمیت، مذهب و عرف در همخوانی و ارتباط با سایر ارکان شهر ایرانی - اسلامی به وحدت و انسجام شهرسازی و شهرنشینی هویت بخشیده است. عناصر کالبدی - ساختاری شهر ایرانی - اسلامی، تبلور جهان بینی وارزشهای اسلامی است که در تعامل ادراکی - ذهنی با انسان - معنا شکل گرفته است. محلات شهری که بافت شهر ایرانی - اسلامی را شکل میدهند، علی رغم تنوع و تکثر، وحدت و همگرایی را در شهرسازی با تاکید بر عدالت اجتماعی در ادوار تاریخی مورد تاکید و توجه قرار داده است. یکی از اصول شهرسازی اسلامی، عدالت محیطی میباشد که نشانی از آرمانشهر اسلامی را در خود نهفته دارد. از جمله موضوعات مهم در پایداری شهر ایرانی - اسلامی، مشارکت شهروندان است. این اصل( مشارکت شهروندان) پایداری شهری ایرانی - اسلامی را در ادوار تاریخی رقم زده است و نظم ارگانیک را در فضای شهری ایجاد نموده است. از مولفهای دیگر شهر ایرانی - اسلامی هویت است. که در معماری و کالبدساختارهای شهری، ارزشهای ایرانی - اسلامی را به نمایش میگذارد و تکثر، تنوع، وحدت، انسجام و یکپارچگی در شهرسازی ایرانی - اسلامی در ادوار گوناگون تاریخی آشکار میسازد. از بعد کالبدی - فضایی، شهر ایرانی - اسلامی ارتباط بین بازار، مسجد و محلات مسکونی که به صورت ارگانیک شکل گرفته است، میتوان نام برد. توجه به اقلیم در طراحی، معماری وشهرسازی به هم پیوسته، فشرده و ارگانیک، تاکید بر مشارکت اجتماعی و جمع گرایی، تعاون و همیاری، تاکید بر اصل همسایگی و محله محوری، فرهنگ درونگرایی در ساخت و ساز با تاکید بر اصل پوشیدگی و حریم و محرمیت، انطباق با اقلیم و زیست بوم، نظم و انسجام ارگانیک از جمله ویژگیهای شهرسازی ایرانی - اسلامی در ادوار تاریخی است. که باظهور مدرنسیم وتجددگرایی دوگانگی در ساختار های شهر ایرانی - اسلامی ظهورکرد. ومهرتجدد و مدرنیسم برچهره شهر ایرانی - اسلامی زده شد که می توان گفت حاصل آن تولد شهر عصبانی و تشنج آفرین، ایجاد نوشهرهای کمیت محور، مهاجر پذیر، گسیختگی نظم ارگانیک، عدم انسجام محله محوری، تغییر در سیما و منظرشهری است. تاثیر مدرنیسم در شهرسازی ایرانی - اسلامی چهره دوگانه به شهرهادر دوران معاصر داده است و بعنوان یک شاخص ازویژگی های شهر ایرانی - اسلامی دردوران معاصر است. ایجاد شهر های جدید برای جذب سریز جمعیتی کلان شهرها ومشکلات ساختاری - هویتی آنها از جمله مسائل مهم شهرسازی معاصرکشور است. که باید برای رشد وتوسعه شهر سازی پایدار ایرانی-اسلامی مورد بازنگری وارزیابی قرار گیرد. روش تحقیق: توصیفی- تحلیلی است و براساس روش اسنادی به جمع آوری اطلاعات پرداخته وبااستفاده از منابع کتابخانه ای، وبهره گیری از پژوهش های محققان با رویکردی نوین به تحلیل سیستمی شهر پایدار ایرانی_اسلامی پرداخته است. هدف تحقیق: بررسی عملکردو ساختار شهر ایرانی -اسلامی در ادوار تاریخی و بازخوانی مفهوم شهر ایرانی -اسلامی از طریق بررسی عوامل اصلی واساسی در ساختار شهر ایرانی- اسلامی و مدیریت شهری و انعکاس آن در سازمان فضایی شهرهای ایرانی میباشد. وتاثیر مدرنیزم برشهرسازی ایرانی-اسلامی است

کلیدواژه ها:

هویت شهری ، شهرساز ی ایرانی – اسلامی ، باغ- شهر ایرانی ، مذهب ، مدرنیسم ، محیط زیست شهری