مطالعه ساختار فرم و محتوای قالی های ماهی درهم (مطالعه موردی: ماهی درهم تبریز)

تنوع و تحول در هنرهای سنتی ایرانی در انواع طرح و نقش مایه و تنوع مناطق بافت قالی نمود یافته است. در میان تنوع طرح ها، طرح ماهی درهم یکی از انواع طرح های قدیمی و سنتی قالی ایرانی بوده که در مناطق مختلف با توجه به شرایط بومی آن مناطق بافته شده است. هدف این پژوهش معرفی و شناخت ساختار واگیره ای در قالی ایرانی بر اساس شناخت قالی های ماهی درهم تبریز می باشد. تا بتوان به معرفی و شناخت فرم و محتوای قالی ایرانی با ویژگی های منطقه ای دست یافت. پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سوال که قالی های ماهی درهم بیشتر در چه مناطق رواج داشته و ویژگی های بارز فرمی و محتوایی ساختار طرح واگیره ای ماهی درهم تبریز کدام موارد است؟ با روش توصیفی-تحلیلی موضوع را مورد مطالعه قرار داده و گرداوری اطلاعات با استفاده از روش کتابخانه ای و اسنادی می باشد. نتایج بررسی ها نشان می دهد تاریخچه طرح ماهی درهم به اواخر دوران تیموری و اوایل دوران صفویه می رسد. این نقشه در مناطق مختلف ایران از جمله شهرهایی چون خراسان، آذربایجان، کردستان و ... به شیوه های گوناگون بافته می شود. در این میان ماهی درهم تبریز یکی از نقشه های اصیل و سنتی این شهر بوده که براساس مفاهیم نمادین برگرفته از فرهنگ ایرانی-اسلامی شکل گرفته و ماندگار شده است. از این رو دارای ویژگی هایی فرم واگیره ای متشکل از نوع لوزی دار و در قالب های واگیره ای و لچک ترنج ساده یا چند متن بوده و معروف ترین انواع ماهی تبریز ریزه ماهی و ماهی مارالن می باشد.

کلیدواژه ها:

طرح ماهی درهم ، فرم و محتوا ، قالی تبریز ، طرح واگیره ، ماهی درهم تبریز