بررسی و تطبیق تزیینات معماری گنبد سرخ مراغه و گنبد سلطانیه

در معماری دوران اسلامی ساخت بناهای آرامگاهی به عنوان جلوه ای از باورها و آیین های مربوط به گرامی داشت گذشتگان، توام با سایر بناهای مذهبی دیگر از جمله مساجد آغاز شد. ساخت این بناها از سده چهارم ه، ق قمری به بعد، با پدید آمدن سلسله های مختلف شکل گرفت. یکی از مهم ترین ادوار ساخت بناهای آرامگاهی در دوران سلجوقیان و ایلخانیان است. معماری سلجوقی، یکی از دوره های مهم و تاثیرگذار در تاریخ هنر و معماری ایران است. بارزترین ویژگی های معماری آن دوران ساخت برج های مقبره ای و به کار بردن تزئینات بر بدنه بناها است. در اینجا مراد از گنبد، آن دسته از بناهای آرامگاهی است که به صورت منفرد و گاه پیوسته دارای قاعده استوانه ای یا چندضلعی و پوشش گنبدی بزرگ و مرتفع و از دیدگاه معماری دارای خصوصیات تقریبا مشابهی هستند. با نگاهی گذرا به ریشه پیدایش آرامگاه های ساخته شده در دوره سلجوقی و ایلخانی هدف اصلی این آرامگاه ها، گرامی داشتن یاد و خاطره شخص یا رویدادی بود. برج مقبره ها معموال تزیینات خاص دوره خود را دارند؛ اما استفاده از عناصری مثل کتیبه، در تمام آن ها رایج است. مصالح به کار رفته در برج مقبره ها محدود و معموال منحصر به بدنه ی آجری با تزییناتی از آجر، گچ و کاشی است. البته در دوره های مختلف، فنون و مصالح تغییر کرده و تزیینات نیز پرکارتر شده است. پژوهش حاضر به بررسی و تطبیق تزیینات معماری آرامگاهی گنبد سرخ مراغه عصر سلجوقی و گنبد سلطانیه عصر ایلخانان می پردازد. پرداخت اطلاعات در پژوهش حاضر به شیوه توصیفی، تطبیقی بوده و روش یافته اندوزی در آن به صورت کتابخانه ای و تحقیقات میدانی است که حاصل این مطالعات شناخت و تطبیق بهتر تزیینات معماری این دو بنا با توجه به دو دوره مختلف از تاریخ است.

کلیدواژه ها:

گنبد ، برج مقبره ای ، تزیینات معماری ، گنبد سرخ ، گنبد سلطانیه