مقایسه تطبیقی فرش و تزئینات وابسته به معماری در عصر صفوی در جستجوی مفاهیم بهشت

فرش و معماری دو حوزه هنری غنی و اصیل ایرانی می باشند. این دو هنر هر دو به نوعی در عصر صفوی به اوج شکوفایی خود رسیدند. در این عصر به دلیل حمایت دولت و نیز ارتباط نزدیک هنرمندان حوزه های مختلف با یکدیگر شاهد تاثیر هنرهای مختلف بر یکدیگر هستیم و فرش و معماری از این قاعده جدا نیستند. مساجد نمونه ای بی نظیر از تلفیق فرمهای نمادین و باورهای عمیق می باشد. نماز خواندن در این مکان مقدس راهی برای رسیدن به بهشت است، به همین جهت معماران مساجد گذشته سعی در بیان مفهوم بهشت در تزئینات به کار رفته در معماری مساجد داشته اند تا آدمی را از محدودیت های مادی جدا کرده و وارد یک قلمرو معنوی کند. از طرفی فرش ایرانی در طول تاریخ همواره سعی در تجلی بهشت و عالم معنا در قالب نقوش نمادین داشته است، پس دور از انتظار نیست که هنرمندان معمار برای تزئین مساجد از مفاهیم به کار رفته در فرش های ایرانی استفاده کنند. از طرفی دیگر این مساله در کاخ ها به صورتی دیگر و با این مفهوم که باغ قرینه بهشت است، دیده می شود. در این پژوهش تاکید بر بررسی نقوش مورد استفاده در تزئینات وابسته به معماری در دو مورد کاشی کاری و نگارگری دیواری است که به باور نویسنده با الهام از نقوش نمادین فرش ها همراه بوده اند. هرچند که تعامل و ارتباط هنر فرش بافی و معماری دوطرفه بوده و هر یک سعی بر ارتقا و رسیدن به کمال داشته اند. در این راستا به بررسی تطبیقی اجزا و عناصر فرش و تزئینات وابسته به معماری در دوره ی صفوی از سه جنبه ی اجزای زمینه، نقوش و ترکیب بندی ها پرداخته شده است. شناخت دقیق ارتباط و پیوند این دو حوزه در گذر تاریخ به خصوص در زمان صفوی می تواند تالشی برای یادآوری عظمت و ارتباط و تاثیر متقابل جامعه هنری در عرصه های مختلف مخصوصا هنر فرش بافی و معماری باشد و می تواند ایده های جدیدی در اختیار هنرمندان این دو عرصه قرار دهد و سبب اعتالی این دو هنر و استحکام پیوند و ارتباط آنها در عصر حاضر گردد.

کلیدواژه ها:

فرش ، تزئینات وابسته به معماری ، مسجد ، کاخ ، بهشت ، باغ ، صفویه ، اصفهان