مطالعه ای برهویت ایرانی - اسلامی در ساختار شناسی طرح و نقش قالی گونه سماوری

هنر اسلامی مجموعه ای ازهنر های سرزمین های مسلمان می باشد. اعتقاد به توحید و یگانگی خداوند پایه و اساس آفرینش آثار هنری است که درزیبایی شناسی از جنس صورت ازلی می باشد. اعتقاد به نیرویی فراتر از ذهن خالق بشری و شروع خلق اثر خارج از من وجودی انسان و فراتر بودن از بعد زمان و مکان یکی از مهم ترین علل ماندگاری مجموعه آثار هنر اسلامی گردیده است. یکی از این هنر ها؛ قالی ایران، بزرگ ترین گستردنی از جنس طرح و نقش و الگوهای بیشمار بصری که برگرفته از تجلیات درونی خالق اثر در مناطق مختلف سرزمین ایران می باشد، به نوعی که نشانگر هویت اصلی اقوام مختلف این مرزو بوم می باشد .حال هویت به قالی معنا می بخشد و ازطریق شناسایی این هویت ها است که ما می توانیم به دستاورد هایی نو برای شناخت هرچه بیشتر ایالت و عشایر از جمله شاهسون ها بپردازیم. انتخاب موردی قالی عشایری سماوری به عنوان یکی از قالی های ذهنی باف و تنوع در ساختار و فرم های بصری نمونه اصلی برای بررسی الگوهای بصری طرح از رویکرد هنر اسلامی باشد . لذا بررسی نسبت میان ساختار طرح قالی سماوری توسط خالق بر مبنای الگوهای هندسی هنر اسلامی شاخصه اصلی این جستار برای شناسایی هویت اصلی طرح و نقش قالی سماوری می باشد.در این مقاله به بررسی ساختار فرم و تطبیق آن با نظام ساختاری مبانی نظری تناسب ،تقارن ،هندسه در هنر اسلامی پرداخته ایم . این مقاله ازنوع تحلیلی-توصیفی بوده وجمع آوری اطلاعات به شیوه میدانی و اسنادی است. درمباحث تاریخی به منابع کتابخانه ای مراجعه شده است و برای به دست آوردن نمونه ها و قالی ها به شیوه میدانی عمل مورد مطالعه قرارگرفته وجامعه آماری به شکل هدفمند و براساس نمونه قالی سماوری ایل شاهسون بغدادی انتخاب شده است. رویکرد بکار رفته برای تجزیه وتحلیل اطلاعات، کیفی بوده و نمونه های به دست آمده ازاطلاعات میدانی با رجوع به منابع کتابخانه و تطبیق ساختار اصلی طرح مبتنی بر الگوهای بصری در هنر اسلامی تحلیل یافته اند. نتایج نشان می دهد که با توجه به پراکندگی شاهسون ها درمناطق مختلف ایران از جمله ایل بغدادی واقع در مناطق مرکزی، هنوزحضور ریشه های مشترکی از فرهنگ و هنر این ایل را می توان در بین ساختار طرح و نقش درقالی شاهسونی (طرح سماوری) یافت که نشان از هویت قومی ایل شاهسون می باشد .این هویت با بررسی ساختار طرح و نقش قالی بر گرفته از خیال بافنده بر مبنای الگوهای ذهنی باف می باشد و ریشه مشترک در مبانی نظری الگو های هندسی در هنر اسلامی دارد .

کلیدواژه ها:

هنر اسلامی ، الگوهای بصری ، قالی سماوری ، طرح و نقش