واکاوی الگوهای معماری مسکونی در بافت تاریخی سمنان

خانه های تاریخی در شهرهای قدیمی، شیوه زندگی و تفکر انسان ها را در زمان های مختلف به منظر ظهور می گذارند و اگر به این میراث گرانبها ارج ننهیم، درواقع هویت خود و شهرهایمان را از دست داده ایم. مطالعات و بررسی های صورت گرفته در بافت تاریخی سمنان، شاهد وجود و حضور خانه های بارزشی است که از گذشته (دوره قاجاریه) باقی مانده است. این پژوهش به بررسی الگوهای معماری مسکونی در بافت تاریخی سمنان با تمرکز بر دوره قاجار می پردازد، هدف از این تحقیق، شناسایی و دسته بندی این الگوها، بررسی ویژگی های بارز آن ها، و تحلیل عوامل موثر بر شکل گیری و رابطه آن ها با شرایط اقلیمی، فرهنگی و اجتماعی حاکم بر بافت مورد بررسی است، لذا در راستای پاسخ گویی به سئوالات پژوهش که، چه الگوهای معماری مسکونی در بافت تاریخی سمنان وجود دارد؟ ویژگی های الگوی مسکونی دوره قاجاریه سمنان چه هستند؟ و در نهایت این الگوها چه جایگاهی در فرآیند طراحی و ساخت واحدهای مسکونی در بافت تاریخی می تواند داشته باشد؟ با تمرکز بر روش تحقیق توصیفی - تحلیلی و انجام مطالعات میدانی، بررسی اسناد و منابع تاریخی، تهیه نقشه ها و عکس ها جمع آوری داده ها انجام شد. یافته های اولیه نشان می دهد که: برای حفظ محرمیت تدابیری مانند طراحی و ایجاد فضاهایی مانند هشتی، دالان، حیاط بیرونی و ... به دقت در این خانه ها لحاظ شده است. در کنار این اندیشه، حیاط نقشی اساسی در معماری این خانه ها دارد و فضاهای مختلفی مانند حیاط مرکزی، حیاط اندرونی، حیاط بیرونی، حیاط خلوت و ... در آنها دیده می شود. و طراحی و ساخت تالار، تابستان نشین/زمستان نشین، ایوان، و اتاق ها که از فضاهای معماری شاخص این خانه ها هستند. ترکیب فضاهای خلق شده در پیرامون حیاط ها با رعایت این موضوع بوده، نسبت فضای باز به فضای بسته در این خانه ها کمتر از ۵۰% است و بیشتر مساحت زمین را سطح اشغال و زیربنا تشکیل میدهد. این یافته ها در درک عمیق تر معماری و هویت شهری سمنان و همچنین توسعه و بازتولید ساختارهای مسکونی این بافت تاریخی ارزشمند حائز اهمیت است.

کلیدواژه ها:

بافت تاریخی سمنان ، گونه شناسی معماری ، فضاهای مسکونی ، الگوهای مسکن