برخوانش نسبت فناوری و معماری از منظر واقعگرایی اسلامی

تحولات سریع الگوهای زیست انسان معاصر، بازاندیشی در مفاهیم بنیادین در سطوح مختلف دانشهای گوناگون را اجتناب ناپذیر ساخته و گرچه، برخی مفاهیم حضوری پررنگتر و ماهیتی جهانی یافته اند اما این بازاندیشی در مورد آنان، بنا بر موانع مبتنی بر تفاوت های حوزه های فرهنگی گوناگون، نمی تواند از روشی جهانی پیروی کند. شاید بتوان گفت یکی از مهمترین این مفاهیم که دانش معماری را نیز به شدت تحت تاثیر قرار داده، مفهوم فناوری است. در این بین وضعیت جوامع در حال توسعه که به صورت طبیعی و ارگانیک در مسیر توسعه فناوری نبوده اند و به یکباره در مواجه با این امر، آنهم نه به عنوان یک پدیده درونی بلکه عاملی بیرونی، قرار گرفته اند، پیچیده و ناشی از نوعی از آشفتگی نظری است. واقعگرایی اسلامی به عنوان یک سنت فلسفی که دارای ریشه فرهنگی در جامعه ایران است، می تواند زمینه مناسبی برای شناخت نظری موضوع فناوری در معماری و ایجاد بستری برای توسعه این موضوع باشد. در همین راستا در سال های اخیر، با توسعه مطالعات معماری اسلامی توجه، بی شک از پیش به واقع گرایی اسلامی و به ویژه به آرای علامه طباطبایی برای ارائه تفسیری نوین از ملزومات زیست انسان معاصر و از جمله معماری اسلامی جلب شده است. اما بی توجهی به تمایز های بنیادین واقعگرایی و ناواقعگرایی موجب شده چنین رویکردی به توسعه دانش های کاربردی از جمله معماری نیانجامد. عبور از چنین نقصانی، توجه به بازتعریف و بازاندیشی در مفاهیم بنیادین معماری مبتنی بر روح حاکم بر واقعگرایی اسلامی را، پیش از ورود به نظریات جزئی تر، می طلبد به صورتی که هستی شناسی، معرفت شناسی و روش شناسی متناسب با این رویکرد و هماهنگ با ویژگی های ذاتی معماری شکل گرفته و نظریاتی کاربردی در فهم بنیان های معماری شکل گیرد. بر این اساس در این پژوهش سعی شده تا با تدقیق بنیادین رویکرد واقع گرایانه و پررنگ کردن تمایز آن با دیگر رویکردها، بازتعریفی از ساحتهای مختلف مفهوم فناوری ارائه، با بازسازی واقع گرایی بر راستای اندیشه اسلامی دیدگاهی کالن نسبت به فناوری بدست داده و رویکرد جدیدی برای کاربست نظری و مفهومی فناوری در معماری ایجاد کند. در این مسیر این پرسش مطرح می شود که ساحت های مختلف فناوری در معماری کدامند و بر مبنای اندیشه واقعگرایی اسلامی رویکرد مطلوب در کاربست فناوری چیست؟ بدین ترتیب با توجه به رویکرد پژوهش و ماهیت فلسفی آن، این نوشتار روش استدالل منطقی را به عنوان رهیافت اصلی دنبال نموده و سعی می نماید با طرح بحث در مقیاسی کالن، به تدریج به بحث های اصلی برسد و به پرسش ها پاسخ دهد.

کلیدواژه ها:

واقعگرایی اسلامی ، فناوری معماری ، اعتباریات ، ساختار ارزش