گل ومرغ ایرانی؛ تداوم تقدس بخشی ازایران باستان تا دوران اسلامی با تاکید بر حضرت محمد(ص)

سال انتشار: 1401
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 44

فایل این مقاله در 11 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_RHPTJ-5-4_003

تاریخ نمایه سازی: 1 اردیبهشت 1404

چکیده مقاله:

گل ومرغ در کتب قرآن و ادعیه مذهبی از صفوی مورد توجه جدی قرار گرفت؛ اگرچه سبقه آن را می توان در قبل اسلام پیگیری نمود. آنچه گل سرخ (محمدی) را برای هنرمندان پر اهمیت کرد نسبت آن با حضرت محمد (ص) در سخنان ادیبان و شعراست. هدف، بررسی چگونگی تداوم سنت های تصویری ایران باستان تا انتزاع گل سرخ است. بنابراین استحاله سنن تصویری ایزدان دوران باستانی ایران در گل سرخ دوره اسلامی به عنوان حضرت محمد (ص) چه سیری را پیموده و هویت مرغ در این هنر چیست؟ در چارچوب نظری این پژوهش کیفی و رویکرد پژوهش توصیفی- تحلیلی است و از نظر هدف در دسته اهداف کاربردی قرار می گیرد. در بررسی جامعه آماری آثاری مدنظر است که حداقل یک ویژگی مشترک یعنی گل ومرغ را داشته باشد. ریشه گل ومرغ خصوصا گل سرخ (گل محمدی) در روایت معراج گنجانده شده است. گل ومرغ در کتب قرآن و ادعیه مذهبی از صفوی مورد توجه جدی قرار گرفت؛ اگرچه سبقه آن را می توان در قبل اسلام پیگیری نمود. آنچه گل سرخ (محمدی) را برای هنرمندان پر اهمیت کرد نسبت آن با حضرت محمد (ص) در سخنان ادیبان و شعراست. هدف، بررسی چگونگی تداوم سنت های تصویری ایران باستان تا انتزاع گل سرخ است. بنابراین استحاله سنن تصویری ایزدان دوران باستانی ایران در گل سرخ دوره اسلامی به عنوان حضرت محمد (ص) چه سیری را پیموده و هویت مرغ در این هنر چیست؟ در چارچوب نظری این پژوهش کیفی و رویکرد پژوهش توصیفی- تحلیلی است و از نظر هدف در دسته اهداف کاربردی قرار می گیرد. در بررسی جامعه آماری آثاری مدنظر است که حداقل یک ویژگی مشترک یعنی گل ومرغ را داشته باشد. ریشه گل ومرغ خصوصا گل سرخ (گل محمدی) در روایت معراج گنجانده شده است. در روایات گوناگون چکیدن عرق پیامبر را محل رویش این گل می دانند و عطر خوش آن را به عطرخوش پیامبر و زیبایی و رنگ سرخ گون و صورتی آن را به زیبایی پیامبر تشبیه کرده اند. در سفر معراج پیامبر خروس سپیدی را می بیند که پایش بر زمین و سرش تا عرش آمده است. در روایت پیش از اسلام پیام آور میترا خروس بود و با سروش دیو بیکاری را دور می کنند. استحاله معنایی میترا، نیلوفر و خروس در ایران باستان به دوره اسلامی با محمد (ص)، گلسرخ و مرغ قابل تبیین است. هنرمندان صفوی تا قاجار دست به انتزاع و چکیده نگاری نقش گل سرخ به عنوان نماد حضرت محمد (ص) زده تا سنن و تعلقات مذهبی خود را به تصویر کشند.در روایات گوناگون چکیدن عرق پیامبر را محل رویش این گل می دانند و عطر خوش آن را به عطرخوش پیامبر و زیبایی و رنگ سرخ گون و صورتی آن را به زیبایی پیامبر تشبیه کرده اند. در سفر معراج پیامبر خروس سپیدی را می بیند که پایش بر زمین و سرش تا عرش آمده است. در روایت پیش از اسلام پیام آور میترا خروس بود و با سروش دیو بیکاری را دور می کنند. استحاله معنایی میترا، نیلوفر و خروس در ایران باستان به دوره اسلامی با محمد (ص)، گلسرخ و مرغ قابل تبیین است. هنرمندان صفوی تا قاجار دست به انتزاع و چکیده نگاری نقش گل سرخ به عنوان نماد حضرت محمد (ص) زده تا سنن و تعلقات مذهبی خود را به تصویر کشند.

نویسندگان

محمد سواری

کارشناس ارشد صنایع دستی، گروه صنایع دستی، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر، تهران، ایران.

علیرضا شیخی

دانشیار گروه صنایع دستی، دانشکده هنرهای کاربردی،دانشگاه هنر، تهران، ایران.

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • فهرست منابع فارسی قرآن کریمآژند، یعقوب (۱۳۷۹)، تجدد و نوآوری ...
  • آژند، یعقوب (۱۳۹۲)، کارستان نجفعلی، نشریه هنرهای زیبا، ش. ۴، ...
  • آژند، یعقوب (۱۳۹۴)، محمد صادق، تهران، پیکره ...
  • آژند، یعقوب (۱۳۹۶)، رقم مسجع: علل و رویکرد مذهبی- اجتماعی ...
  • آژند، یعقوب (۱۳۹۶)، محمد باقر، تهران: پیکره ...
  • آژند، یعقوب (۱۳۹۶)، محمد هادی، تهران: پیکره ...
  • اسدی طوسی، علی بن احمد (۱۳۵۴)، گرشاسبنامه، اهتمام حبیب یغمائی، ...
  • اسماعیل پور مطلق، ابوالقاسم (۱۳۹۸)، اسطوره، ادبیات و هنر، تهران: چشمه ...
  • بلعمی، محمدبن محمد (۱۳۵۳)، تاریخ بلعمی تکمله و ترجمه تاریخ ...
  • بهار، مهرداد (۱۳۹۵)، بندهش، تهران: توس ...
  • بهار، مهرداد؛ اسماعیل پور مطلق، ابوالقاسم (۱۳۹۳)، ادبیات مانوی، تهران: کارنامه ...
  • پنجه باشی، الهه (۱۳۹۴)، مطالعه تحلیلی و تطبیقی نقشمایه مرغ در ...
  • پوپ ،آرتور آپهام (۱۳۹۳)، سیر و صور نقاشی ایران، ترجمه ...
  • پوپ، آرتور آپهام؛ اکرمن، فیلیپس (۱۳۹۴)، سیری در هنر ایران، ...
  • پورداوود، ابراهیم (۱۳۵۶)، فرهنگ ایران باستان، تهران: دانشگاه تهران ...
  • پورداوود، ابراهیم (۱۳۸۰)، آناهیتا، به کوشش مرتضی گرجی، مشهد: افراسیاب ...
  • پورداوود، ابراهیم (۱۳۹۴)، یشت ها، به کوشش بهرام فره وشی، تهران، ...
  • جوکار، جلیل؛ نجارپور جباری، صمد، و فیض اللهی، مریم (۱۳۹۵)، نقاشی ...
  • خلیلی، ناصیر دیوید (۱۳۸۶)، کارهای لاکی، به اهتمام جولیان رابی، ...
  • دمیری، کمال الدین محمد (۱۳۶۸)، حیاه الحیوان الکبری، قم: رضی و ...
  • دوستخواه،جلیل (۱۳۷۵)، اوستا، تهران: مروارید ...
  • رضی، هاشم (۱۳۷۶)، وندیداد، ترجمه از متن اوستایی، مقدمه، تطبیق ...
  • رهنورد، زهرا (۱۳۸۸)، تاریخ هنر ایران در دوره اسلامی، تهران: ...
  • ریاضی ، محمدرضا (۱۳۸۲)، طرح ها و نقوش لباس ها و بافته های ...
  • زکی، محمدحسن (۱۳۶۴)، تاریخ نقاشی در ایران، ترجمه ابوالقاسم سحاب، ...
  • سراجی، نیلوفر؛ جوادی، شهره (۱۳۹۹)، نمادشناسی گلسرخ با تاکید بر ...
  • سودآور دیبا، لیلا (۱۳۹۰)، گل ومرغ، ترجمه فریبا بختیاری و رضا ...
  • شایگان، داریوش (۱۳۷۳)، هانری کربن: آفاق تفکر معنوی در اسلام ...
  • شروو، پرادز اکتور (۱۳۹۹)، عناصر ایرانی در کیش مانوی، ترجمه ...
  • شهدادی، جهانگیر (۱۳۸۴)، گل ومرغ، دریچه ای بر زیباشناسی ایرانی، تهران: ...
  • شین دشتگل، هلنا (۱۳۸۶)، خروس سفید از متن تا تصویر، ...
  • صباغ پور، طیبه؛ شایسته فر، مهناز (۱۳۸۹)، بررسی نقشمایه نمادین پرنده در ...
  • صدری افشاری، غلامحسین؛ حکمی، نسرین (۱۳۸۱)، فرهنگ معاصر فارسی، تهران: ...
  • طباطبایی، محمد حسین (۱۳۶۷)، تفسیر المیزان، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، ...
  • طبرسی، حسین بن فاضل (۱۳۶۵)، مکارم الاخلاق، ترجمه سید ابراهیم میرباقری، ...
  • طبری، محمد بن جریر (۱۳۳۹-۱۳۴۴)، تفسیر طبری، به اهتمام حبیب ...
  • عادل زاده، پروانه؛ نظری، معصومه (۱۳۸۹)، بررسی جایگاه اساطیری نیلوفر آبی ...
  • عبدی، ناهید (۱۳۹۰)، درآمدی بر آیکونولوژی، تهران: سخن ...
  • فردوسی، ابوالقاسم (۱۳۸۸)، شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق، تهران: سخن ...
  • فره وشی، بهرام (۱۳۷۹)، ایرانویچ، تهران: دانشگاه تهران ...
  • قریب، بدرالزمان (۱۳۸۸)، روایتی از بودا، تهران: اسطوره ...
  • کرتیس، وستا سرخوش (۱۳۹۸)، اسطوره های ایرانی، ترجمه عباس مخبر، تهران: ...
  • کریم زاده تبریزی، محمدعلی (۱۳۶۳)، احوال و آثار نقاشان قدیم، تهران: ...
  • کلیم کایت، هانس یوآخیم (۱۳۹۶)، هنر مانوی، ترجمه ابوالقاسم اسماعیل پور ...
  • گیرشمن، رومن (۱۳۷۸-۱۳۷۹)، بیشاپور، ترجمه اصغر کریمی، تهران: سازمان میراث ...
  • هادی، محمد (۱۳۶۸)، رهبران و رهروان مکتب گل، مروری بر ...
  • هدایت، صادق (۱۳۴۴)، زندوهومن یسن و کارنامه اردشیر پاپکان، تهران: ...
  • یاحقی، محمد جعفر (۱۳۸۶)، فرهنگ اساطیر و داستانواره ها در ...
  • فهرست منابع لاتین Jivanji Jamshedji, Modi (۱۹۱۱), The Cock as ...
  • Jonas, H. (۱۹۷۰). The Gnostic Religion, Boston ...
  • Mirkhond (۱۸۳۲), History of Early Kings of Persia, Editted by ...
  • Schimmel, Anne-Marie (۱۹۷۶), The Celestial Garden in the Islamic Garden, ...
  • Sundermann, W. (۱۹۷۳). Mittlpersische und parthische Kosmogonische und Parabeltexte der ...
  • فهرست منابع الکترونیکی URL۱: https://www.metmuseum.org/art/collection/search/۳۲۲ ۶۷۲URL۲: https://harvardartmuseums.org/collections/object/۱۶۵۴ ۲۲?position=۱۳۵۴URL۳: https://www.agakhanmuseum.org/collection/artifact/tr ay-stand-akm۷۲۶URL۴: ...
  • نمایش کامل مراجع