بررسی نقش ضروری دین در نقد و رد روایات جعلی

شناسایی روایات جعلی و تنزیه آموزه های دینی از آنها یکی از مهم‎ترین تاکیدات پیشوایان دین از همان آغاز بوده است؛ زیرا روایات به عنوان منبع دوم دین، نقش مهمی در تفسیر آیات قرآن و در بیان جزئیات احکام و معارف دین دارد. بنابراین شناسایی و حذف روایات جعلی از کتب روایی و دینی حائز اهمیت است. معیار ضروری دین به عنوان یکی از معیارهای معتبر در نقد روایات جعلی، نقش بسزایی در شناسایی و طرد این گونه روایات از آموزه های دینی دارد. ضروری‎دین، مسلمات و بدیهیات مورد پذیرش تمامی مذاهب اسلامی است که برگرفته از مجموع قرآن و سنت قطعی است. یقینی بودن ضروری دین از یک سو و پذیرش همگانی آن از سوی دیگر، موجب می‎شود که بتوان از آن به عنوان معیار مشترک مذاهب اسلامی در ارزیابی متن روایات بهره جست. براساس این معیار، برخی روایات (جعلی) با وجود سند صحیح، به علت تعارض با ضروری دین از سوی حدیث پژوهان شیعه و اهل سنت نقد و رد شده اند. مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی، ضمن تبیین مفهوم ضروری دین و اهمیت آن، نقش آن را در ارزیابی روایات و شناسایی روایات موضوعه، مورد بررسی قرار می دهد و با مطالعه موردی اصول اعتقادی (توحید و نبوت) مورد پذیرش تمامی مذاهب اسلامی، روایات معارض با این اصول را مورد نقد و بررسی قرار می‎دهد. نتیجه آنکه برخی از روایات منقول در منابع روایی فریقین به علت تباین با ضروریات دینی قابل پذیرش نیستند و موضوعه شناخته می شوند.

کلیدواژه ها:

ضروری دین ، قرآن ، سنت قطعی ، روایات موضوعه ، مذاهب اسلامی