مفهوم تجربه نزد هگل و وایتهد: شناخت و فراشناخت

بحث از تجربه نزد هگل و وایتهد با یک مبنای اساسی و شبیه به­ هم، مطرح اما در دو مسیر کاملا متفاوت بسط می­یابد. مبنای این دو فیلسوف در مورد تجربه گره زدن بحث از آن به چیستی هستی است؛ هر چند این موضوع نیز به ­رغم شباهت ­هایی که میان­شان هست، متفاوت می­ نماید. هگل واقعیت را در صیرورت می ­داند تا روح به مرحله نهایی خود برسد. بنابراین تجربه را در این ساختار مورد توجه قرار داده و معنا و مفهومی در حوزه شناخت برای آن قائل می­ شود. وایتهد نیز به صیرورت قائل است اما به روح قائل نیست و هر چه به ­تجربه دربیاید را واقعیت می­ داند. بنابراین مفهوم تجربه نزد او از حوزه شناخت بیرون می­ رود. ما در بررسی و تحلیل تجربه میان این دو فیلسوف با اینکه حضور مبنای مشترک را همه ­جا می ­توانیم دریابیم، اما می­ بینیم در بیشتر موارد این دو از هم متمایز می­شوند و این موضوع به علت فهم متفاوت هر یک از تجربه است. ما در تحقیق حاضر سعی کرده ­ایم با مبنا قرار دادن مفهوم و ویژگی­های تجربه میان هگل و وایتهد و با استفاده از آثاری که توانستیم مطالعه کنیم، در پاسخ به این پرسش که: «اگر آنچه از تجربه نزد هگل و وایتهد می­ توانیم دریابیم را در برابر هم قرار دهیم، چه چیزی به ­دست خواهیم آورد؟» ضمن نشان دادن وجوه «شباهت» و «تفاوت» را میان این دو فیلسوف به این نتیجه برسیم که «وایتهد در بحث تجربه از هگل عبور کرده است».

کلیدواژه ها:

تجربه ، هگل ، وایتهد ، احساس ، دیالکتیک ، صیرورت ، جهان